مسجد تربیت اخلاقی را در جان آدم ها می نشاند و آنها را به شدت به پایبندی به مکارم اخلاق و رفتار تشویق می نماید تا مسلمانها فرق میان خیر و خوبی و بدی را دریابند و قیمت های اخلاقی در شخصیت آنها نهادینه گردد. براین اساس معاش مسلمان ها چندین قدم به سمت معاش آرمانی پر‌از فضیلت ها اخلاقی مجاورتخیس گردد.
فراگیری شجاعت و دلاوری به مسلمانها ـ تحت عنوان یک کدام از خصوصیت های اخلاقی و عنصرها اساسی تشکیل دهنده شخصیت بشر مسلمان ـ به عنوان مثال نقش های مسجد در چارچوب اعتنا به تربیت اخلاقی آن ها میباشد. یک کدام از بارزترین مصادیق این شجاعت، شخصیت خویش حضرت فرستاده (صلی الله علیه و آله) میباشد. از انس بن صاحب و مالک اورده شده:
«رسول پروردگار (صلی الله علیه و آله) شایسته ترین و بخشنده ترین و شجاع ترین عموم بود. شبی عموم مدینه صدایی شنیدند و در گیر وحشت شدند. عدّه ا ی از عموم به طرف صدا جنبش کردند. نبی، که پیشتر به طرف صدا رفته بود، سوار بر اسب برهنة ابو طلحه و چاقو به دوش، بازمی گشت، آن عدّه را روءیت کرد و فرمود: نترسید، نترسید. انس میگوید: ما وی را دریایی از شجاعت یافتیم و وی در کمال شجاعت و دلاوری بودند.02
یکی‌از دیگر از مصادیق تربیت اخلاقی مسلمانها در مسجد، رویش وجدان باخبر و بیدار آنها میباشد. وجدان بیدار از اصول بنیادین در تربیت اخلاقی بشر به شمار می رود و با ایمان به خدا متعال و یکتا رابطه بدون واسطه و تنگاتنگ داراست. وجدان با خبر و بیدار بشر از روش تربیت، تمرین و فراگیری صورت گرفته و پرورش مسجد النبی کوهسنگی مشهد و تکامل می یابد12.
از‌آنجا‌که مسجد در تربیت اخلاقی مسلمان ها سهم متعددی داراست، به تربیت و رویش مکارم رفتار در سرازیر آدم ها می پردازد. مکارم اخلاقی که رسول وسیع الشأن، تحت عنوان مطرح ترین شخصیت تاریخ، به آنها تروتمیز بود و خویش به آن شغل می کرد و مسلمانها را به تر و تمیز شدن و شغل به آن دعوت و تشویق می نمود:
أَمَرَنِی رَبِّی بِتسعٍ: الْإِخْلَاصُ فِی السِّرِّ وَالْعَلَانِیَةِ، وَالعَدْل فی الرِّضا وَالغَضب، والقَصْد فی الغِنَى وَالفَقْر، وَأَنْ أَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَنِی وَأَصِلَ مَنْ قَطَعَنِی وَأُعْطِیَ مَنْ حَرَمَنِی وَ أَنْ یَکُونَ نُطْقِی ذِکْرًا وَ صَمْتِی فِکْرًا ، وَنَظَرِی عِبْرَةً».22
«پروردگارم، من‌را به داشتن نُه خصوصیت پیشنهاد کرد: اخلاص در آشکار و نهان، عدل و داد ورزی آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد به هنگام شعف و خشم، قناعت و صرفه جویی در هنگام توانمندی و فقر، سپری شد از هر که به اینجانب ظلم کرده، رفت و آمد با هر کس با اینجانب جدا ارتباط کرده و عفو و بخشش به هر کس نسبت به اینجانب بخشنده نبوده میباشد. پروردگارم به اینجانب فرمان داده تا سخنم خاطر وی، سکوتم پندار کردن و نگاهم برای عبرت آموزی باشد.»
مسجد عهده د ار فراگیری مکارم و فضیلت ها اخلاقی میباشد که نبی (صلی الله علیه و آله) ، به آن تر و تمیز بودند. مسجد شش فضیلت اخلاقی در آغاز درین حدیث را، که آراستگی به آن بر همة مسلمان ها واجب میباشد، به آن ها می آموزد. فضایلی که هر مسلمانی می بایست برای حصول آن و نهادینه شدن در وجود او، با نفس خویش جهاد نماید.
آراستگی بدین خلق و خوی حمیده، مسلمانها را از سایر بشر ها متمایز می نماید. هیچ فضیلت و اخلاقی فراتر از این وجود ندارد که آدم نسبت به ظالم سپری شد داشته باشد یا این که به آدم حسود عفو وبخشش نماید یا این که با هر که جدا ارتباط کرده، رابطه داشته باشد؛ به ویژه وقتی که اقتدار تقابل به مثل را داشته باشد. به رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد این ترتیب اخلاقی که مسجد در جان مسلمانها نهادینه می نماید، سرچشمه گرفته از کتاب معبود و سنت فرستاده (صلی الله علیه و آله) ، خواهد بود.
3. نقش مسجد در تقویت ارتباط ها اجتماعی:
مسجد محل گرد هم آیی مسلمانها و انجمنی برای گفتگوی آنها با یکدیگر میباشد. در ضمن رفت و آمد به مساجد، مسلمانها از مکان مکان دنیا و از تابعیت های مخلتف با یکدیگر آشنا می شوند. مسجد، مسلمان ها را در هنگام نماز در داخل خویش مکان می د هد و هرکدام از آنها را در کنار هم قرار می د هد، سوای این که رنگ، تابعیت، رده و جایگاه آن ها را در لحاظ داشته باشد. این فرمان خویش تاثیر متعددی در ارتقا آشنایی در بین نمازگزاران خواهد داشت. نقطة اشتراک همة این نمازگزاران شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد که سبب ساز نشست آن ها گردیده، اطمینان به آئین مبین اسلام میباشد؛ اعتقادی که مانند ریسمانی مستحکم آنها را به یکدیگر لینک و پیوند داده و تابعیت، وطن، گویش، رنگ و دیگر رابطه ها عرضی را، که به گوهر انسانی و عبودیت حضرت باری سبحانه و تبارک هیچ ارتباطی ندارند، در خویش محو ساخته میباشد. از این رو پیوندهای دوستی و نوازش که ریشه در پیوندهای عقیدتی و ایمانی دارا هستند بر پیوندها اشخاص جامعة مسلمان با یکدیگر حکم فرما میباشد
مسجد تربیت اخلاقی را در جان آدم ها می نشاند و آنها را به شدت به پایبندی به مکارم اخلاق و رفتار تشویق می نماید تا مسلمانها فرق میان خیر و خوبی و بدی را دریابند و قیمت های اخلاقی در شخصیت آنها نهادینه گردد. براین اساس معاش مسلمان ها چندین قدم به سمت معاش آرمانی پر‌از فضیلت ها اخلاقی مجاورتخیس گردد.
فراگیری شجاعت و دلاوری به مسلمانها ـ تحت عنوان یک کدام از خصوصیت های اخلاقی و عنصرها اساسی تشکیل دهنده شخصیت بشر مسلمان ـ به عنوان مثال نقش های مسجد در چارچوب اعتنا به تربیت اخلاقی آن ها میباشد. یک کدام از بارزترین مصادیق این شجاعت، شخصیت خویش حضرت فرستاده (صلی الله علیه و آله) میباشد. از انس بن صاحب و مالک اورده شده:
«رسول پروردگار (صلی الله علیه و آله) شایسته ترین و بخشنده ترین و شجاع ترین عموم بود. شبی عموم مدینه صدایی شنیدند و در گیر وحشت شدند. عدّه ا ی از عموم به طرف صدا جنبش کردند. نبی، که پیشتر به طرف صدا رفته بود، سوار بر اسب برهنة ابو طلحه و چاقو به دوش، بازمی گشت، آن عدّه را روءیت کرد و فرمود: نترسید، نترسید. انس میگوید: ما وی را دریایی از شجاعت یافتیم و وی در کمال شجاعت و دلاوری بودند.02
یکی‌از دیگر از مصادیق تربیت اخلاقی مسلمانها در مسجد، رویش وجدان باخبر و بیدار آنها میباشد. وجدان بیدار از اصول بنیادین در تربیت اخلاقی بشر به شمار می رود و با ایمان به خدا متعال و یکتا رابطه بدون واسطه و تنگاتنگ داراست. وجدان با خبر و بیدار بشر از روش تربیت، تمرین و فراگیری صورت گرفته و پرورش مسجد النبی کوهسنگی مشهد و تکامل می یابد12.
از‌آنجا‌که مسجد در تربیت اخلاقی مسلمان ها سهم متعددی داراست، به تربیت و رویش مکارم رفتار در سرازیر آدم ها می پردازد. مکارم اخلاقی که رسول وسیع الشأن، تحت عنوان مطرح ترین شخصیت تاریخ، به آنها تروتمیز بود و خویش به آن شغل می کرد و مسلمانها را به تر و تمیز شدن و شغل به آن دعوت و تشویق می نمود:
أَمَرَنِی رَبِّی بِتسعٍ: الْإِخْلَاصُ فِی السِّرِّ وَالْعَلَانِیَةِ، وَالعَدْل فی الرِّضا وَالغَضب، والقَصْد فی الغِنَى وَالفَقْر، وَأَنْ أَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَنِی وَأَصِلَ مَنْ قَطَعَنِی وَأُعْطِیَ مَنْ حَرَمَنِی وَ أَنْ یَکُونَ نُطْقِی ذِکْرًا وَ صَمْتِی فِکْرًا ، وَنَظَرِی عِبْرَةً».22
«پروردگارم، من‌را به داشتن نُه خصوصیت پیشنهاد کرد: اخلاص در آشکار و نهان، عدل و داد ورزی آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد به هنگام شعف و خشم، قناعت و صرفه جویی در هنگام توانمندی و فقر، سپری شد از هر که به اینجانب ظلم کرده، رفت و آمد با هر کس با اینجانب جدا ارتباط کرده و عفو و بخشش به هر کس نسبت به اینجانب بخشنده نبوده میباشد. پروردگارم به اینجانب فرمان داده تا سخنم خاطر وی، سکوتم پندار کردن و نگاهم برای عبرت آموزی باشد.»
مسجد عهده د ار فراگیری مکارم و فضیلت ها اخلاقی میباشد که نبی (صلی الله علیه و آله) ، به آن تر و تمیز بودند. مسجد شش فضیلت اخلاقی در آغاز درین حدیث را، که آراستگی به آن بر همة مسلمان ها واجب میباشد، به آن ها می آموزد. فضایلی که هر مسلمانی می بایست برای حصول آن و نهادینه شدن در وجود او، با نفس خویش جهاد نماید.
آراستگی بدین خلق و خوی حمیده، مسلمانها را از سایر بشر ها متمایز می نماید. هیچ فضیلت و اخلاقی فراتر از این وجود ندارد که آدم نسبت به ظالم سپری شد داشته باشد یا این که به آدم حسود عفو وبخشش نماید یا این که با هر که جدا ارتباط کرده، رابطه داشته باشد؛ به ویژه وقتی که اقتدار تقابل به مثل را داشته باشد. به رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد این ترتیب اخلاقی که مسجد در جان مسلمانها نهادینه می نماید، سرچشمه گرفته از کتاب معبود و سنت فرستاده (صلی الله علیه و آله) ، خواهد بود.
3. نقش مسجد در تقویت ارتباط ها اجتماعی:
مسجد محل گرد هم آیی مسلمانها و انجمنی برای گفتگوی آنها با یکدیگر میباشد. در ضمن رفت و آمد به مساجد، مسلمانها از مکان مکان دنیا و از تابعیت های مخلتف با یکدیگر آشنا می شوند. مسجد، مسلمان ها را در هنگام نماز در داخل خویش مکان می د هد و هرکدام از آنها را در کنار هم قرار می د هد، سوای این که رنگ، تابعیت، رده و جایگاه آن ها را در لحاظ داشته باشد. این فرمان خویش تاثیر متعددی در ارتقا آشنایی در بین نمازگزاران خواهد داشت. نقطة اشتراک همة این نمازگزاران شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد که سبب ساز نشست آن ها گردیده، اطمینان به آئین مبین اسلام میباشد؛ اعتقادی که مانند ریسمانی مستحکم آنها را به یکدیگر لینک و پیوند داده و تابعیت، وطن، گویش، رنگ و دیگر رابطه ها عرضی را، که به گوهر انسانی و عبودیت حضرت باری سبحانه و تبارک هیچ ارتباطی ندارند، در خویش محو ساخته میباشد. از این رو پیوندهای دوستی و نوازش که ریشه در پیوندهای عقیدتی و ایمانی دارا هستند بر پیوندها اشخاص جامعة مسلمان با یکدیگر حکم فرما میباشد
آرایه ها و تزیینات در معماری مسجد