مرجع مسجد النبی کوهسنگی مشهد

چکیده

نوشته ی علمی حاضر در صدد بیان
ذکر
بیان
فضیلت و محرک بنای مسجد در آموزه­ های اسلامی میباشد. بنابراین، آغاز بانیان و حالت بانیان و آبادکنندگان مساجد آیتم استیناف قرار گرفت. ایمان به خداوند و اخلاص، اعتقاد و باور به قیامت، اقامه نماز، لزوم ادای زکات و شجاعت از حالت مورد نیاز در بانیان مسجد است. در‌پی نوشته ی علمی به عمارت مسجد و بیان ویژگی های ظاهری بنای مسجد اسلام پرداخته شد و در پایان به اختصار، فضیلت و جایزه بنیان مسجد گزینه رسیدگی قرار گرفت.

مقدمه

در شرایطی که چه انقلاب اسلامی مولود مسجد بوده میباشد، اما از آغاز توفیق انقلاب تاکنون نسبت بدین نهاد الهی كم لطفی شده و یا به عنوان کردن صحیح‌تر به اندازه کافی به آن دقت نشده می‌باشد. با تمرکز به ميزان پرورش جمعيت و افزايش ساخت و سازها در كشورمان، به تعداد مناسب مسجد نساخته‌ايم؛ براین اساس، امروزه به جهاد مسجدسازی نیازمندیم؛ جهاد مسجدسازی در دو قسمت، شامل ایجاد کرد مسجد در محله‌ها و شهرک‌های نو و تعمیر مسجد و یا تجدید بنا در محله‌های سابق بایستی صورت گیرد. به هر فعلا گرچه نمازگزاران، ركن مهم مساجد می‌باشند نه ساختمان و ظاهر مسجد، اما بی شک حضور حداکثری نمازگزاران و مؤمنان، به ویژه نسل جوان در مسجد به عمران و آبادانی ظاهر مسجد و در دسترس بودن آن بستگی دارد.

مسجد، نقش مهمى در حيات دينى و حتّى در شئون اجتماعى و اقتصادى و سياسى و علمى مسلمان‌ها دارد، اولياي اسلام همواره مردم را به ساختن مسجد تشويق كرده­اند و مشوق‌هاى بزرگى براى اين كار ذكر نموده ­­اند. آموزه­های ­اصیل اسلامی برای بانیان و آبادکنندگان مساجد شروط و ویژگی­های خاصی را ذکر کرده­اند که درین نوشتار مختصر به اساسی­ترین ویژگی­های بانیان مسجد و فضیلت این عمل خداپسندانه در آموزه­ های اصیل اسلامی اشاره می­ کنیم.

بانیان مسجد

کلمه و واژه «بانی» در لغت، به معنای برپاکننده ساختمان، تولیدکننده بنا و عمارت، مؤسس و شالوده­ گذار آمده است.[1]«بانیان مسجد» سازندگان مساجدند. در قرآن کریم و منابع اصیل روایی شیعه و سنّی درباره مسجدسازی توصیه­های فراوانی شد‌ه‌است. در منابع حدیثی با کلمات: «بنی» و «عَمَّر»، که به معنای ساختن و آبادکردن می باشد[2]، از آن تعبیروتفسیر گردید. خدا در قرآن کریم ومهربان، مشرکان را از ساختن مساجد بازداشتن کرده است: «مَا كَانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَن يَعْمُرُواْ مَسَاجِدَ الله شَاهِدِينَ عَلَى أَنفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُوْلَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ وَفِي النَّارِ هُمْ خَالِدُونَ»[3]؛ مشرکان حق ندارند مساجد معبود را آباد کنند، در حالی که به بی دینی خویش سند می­ دهند، آنان اعمالشان نابود شده و در آتش جاودانه خواهند ماند.

براساس آیه ها شریفه قرآن کریم و مهربان، او‌لین شرط قبولی اعمال نزد پروردگار «ایمان» هست و در نگرش قرآنی «مسجد» آن­گاه مسجد خواهد بود که بنیاد و بنیان آن مطابق زهدوتقوا گذارده شود، واضح می‌باشد که مشرکان و کفار به دلیل نداشتن ایمان و فقدان باورهای اسلامی و مقاصد الهی، اعمالش نابود و هیچ­گونه ارزشی ندارد و براساس بیان قرآن[4]همیشه در دوزخ و جهنم باقی خواهند مانند. بدین ترتیب ممنوعیت آنان از عمران مساجد امری طبیعی است. به این ترتیب، خداوند این فضیلت(مسجدسازی) را منحصر به فرد برای مؤمنان دانسته و سازندگان مساجد را جزء هدایت شدگان معرفی کرده است.[5]

وضعیت بانیان و آبادکنندگان مساجد

در قرآن کریم ومهربان درباره ويژگى كسانى كه به آبادى مسجدها همّت مى‏ورزند، چنين مى‏فرمايد: «إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَـئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ»[6] جز اين نيست كه مساجد خداوند را آن كس آباد مى‏كند كه به پروردگار و روز واپسين ايمان داشته باشد و نماز بگزارد و زكات بپردازد و جز از آفریدگار نترسد. اميد است كه اينان از رهيافتگان باشند.

قرآن مهربان در این آیه شریفه، حالت بانیان و آبادکنندگان مساجد این ­گونه برمی­ شمارد: شرط نخستین: ایمان به خداوند[7] و اخلاص[8] در مسجدسازی که نقش اصلی را در آبادی و عمران مساجد و مسجد اجرا می­کند. در روایتی از پیامبر خداوند(ص) بیان شده فرمودند: «وَ مَنْ‏ بَنَى‏ بُنْیَاناً رِیَاءً وَ سُمْعَةً حَمَّلَهُ‏ اللَّهُ‏ یَوْمَ‏ الْقِیَامَةِ- مِنَ الْأَرْضِ السَّابِعَةِ وَ هُوَ نَارٌ یَشْتَعِلُ مِنْهُ ثُمَّ یُطَوَّقُ فِی عُنُقِهِ وَ یُلْقَى فِی النَّارِ فَلَا یَحْبِسُهُ شَیْ‏ءٌ مِنْهَا دُونَ قَعْرِهَا إِلَّا أَنْ یَتُوبَ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- کَیْفَ یَبْنِی رِیَاءً وَ سُمْعَةً فَقَالَ یَبْنِی فَضْلًا عَلَى مَا یَکْفِیهِ اسْتِطَالَةً بِهِ عَلَى جِیرَانِهِ وَ مُبَاهَاةً لِإِخْوَانِهِ؛ هر که بنایی را به ‌منظور عرض اندام و به گوش دیگران رساندن بسازد، معبود این بنا را تا زمین هفتم در حالی ‌که به ‌صورت آتشی در گردن اوست، بر وی حمل می‌کند و او‌را در آتش می‌افکند. چیزی این شخص را از سقوط به قعر دوزخ وجهنم نگهداری نمی‌کند؛ مگر اینکه توبه کند. عرض شد: ای رسول پروردگار! از روی ریاودورویی و سمعه ‌ساختن بنا به چیست؟ فرمود: این که آدم زاید بر نیاز خود و به قصد فخرفروشی بر همسایگان و مباهات ‌نمودن به برادران خود بنایی را بسازد.

شرط دوم: اعتقادوباور به قیامت؛ قرآن مهربان یک کدام از وضعیت مهم برای آبادگران مسجد را ایمان و یقین آپ تو دیت قیامت دانسته میباشد.[9] این دو شرط(شرط اول و دوم)، جنبه‌ اعتقادی و زیربنایی دارااست و تا آن نباشد هیچ عمل پاك و شایسته و خالصی از انسان راز نمی‌زند، بلكه اگر ظاهراً هم سزاوار باشد در درون آلوده و کثیف به اشکال مقصود‌های ناپاك خواهد بود.

شرط سوم: اقامه نماز؛ زیرا غرض اصلی از بنای مسجد، عبادت و پرستش آفریدگار هست.[10]بدین ترتیب، اشخاصی که با نماز هم پا و همراز نیستند، هرچند به گونه­ای در رونق ظاهری و یا ساختن مسجد شرکت داشته باشند، از بانیان آبادگران مسجد محسوب نخواهند شد.

شرط چهارم: آبادکنندگان مساجد عده ای هستند که زکات، یعنی دستمزد مالی واجب[11] خویش را ادا می‌كنند، نه این‌که ساختن و تعمیر مسجد عذر‌ای برای شانه خالی کردن از ذیل بار وجوهات و دستمزد دینی باشد. ازاین­رو از منظر قرآن، عده ای دستمزد مالی خود را پرداخت نمی­ کنند، نمی ­توانند صرفاً با ساختن مسجدی هرچند مجلّل در ردیف آبادگران مساجد به حساب آیند.

شرط سوم و چهارم بیان‌کننده این است که آبادگر مسجد، ایمانش به معبود و روز رستاخیز فقط در مرحله ادعا نباشد، بلكه با اجرا پاكش آن را تأیید كند هم پیوندش با خدا محكم باشد و نماز را به صحت ایفا دهد و هم پیوندش با رفتار پروردگار، و زكات را بپردازد.

شرط پنجم: نترسیدن از غیر پروردگار که بهره آن، شجاعت و قدرت در مقابل هر منزلت و قدرتی هست تا بتوان از اجرای نرم افزار­های غیر الهی در مسجد دوری کرد.

از سیاق كلام آیه شریفه به کار گیری میگردد اینكه انحصار مستفاد از كلمه: «إِنَّمَا» از قبیل قصر افراد می باشد[12]، ‌تو گویی شخص توّهم كرده كه هم مؤمنین حقّ دارا‌هستند مساجد آفریدگار را آباد كنند و هم مشركین. ازاین­رو در این آیه شریفه، حق مزبور را منحصر به فرد در مؤمنین كرده می‌باشد و لازمه‌ این حصر این است كه منظور به جمله: «يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ» انشاء حق و جواز باشد، كه آنرا به صورت خبر تعبیروتفسیر كرده، نه اینكه خبر بوده باشد و این مضمون‌ پر اشکار می باشد؛ و در حالتی که تایید صلاحیت تعمیر مساجد و داشتن حق آنرا مشروط كرده به داشتن ایمان، هم به آفریدگار و هم به روز جزا، و بر این پایه آنرا از كفار كه فاقد چنین ایمانی می‌باشند نفی كرده و خلاصه در صورتی‌که در‌این شرط اكتفا به ایمان به خدا تنهایی نكرده و ایمان به روز جزا را هم علاوه كرده است برای این بوده كه مشركین، خدا را قبول داشتند و تفاوت‌شان با مؤمنین صرف نظر از شرك این بود كه آپدیت جزا ایمان نداشتند.

بدین ترتیب حق تعمیر مساجد و جواز آنرا منحصر كرد به كسانی كه آئین آسمانی را پذیرفته باشند، البته آیه شریفه بدین هم اكتفا نكرد، بلكه مسئله نماز قرائت و زكات دادن و نترسیدن جز از معبود را نیز علاوه كرد و فرمود: «وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ»، برای اینکه رده آیه، رده بیان و معرفی كسانی میباشد كه برخلاف كفار از کار‌شان برخوردار می گردند و مشخص و معلوم است كسی كه تارك فروع آئین، آن هم نماز و زكات كه دو ركن از اركان دین‌اند بوده باشد، او نیز به آیه ها خداوند كافر می‌باشد، و صرف ایمان به آفریدگار و روز جزا فایده‌ای به حالش ندارد، ‌هر تعدادی در صورتی كه به گویش منكر آنان نباشد در زمره مسلمان به حساب می آید، زمانی كافر می باشد كه به زبان انكار كند؛ و در‌صورتی‌که از بین فروع آیین تنها از نماز و زكات اسم توفیق،مسجد النبی کوهسنگی مشهد برای این است كه نماز و زكات از آن اركانی هست كه اصلا و در هیچ حالی از اوضاع و احوال تركش جایز نیست.

از این اقتضای مقامی كه گفته شد، به کار گیری می گردد كه مراد ازجمله: به گزاره: «وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ»، خشیت دینی میباشد كه همان عبادت می‌باشد، نه خشیّت و خوف طبیعی و غریزی، زیرا این ‌گونه ترس را همگی دارا‌هستند، مگر اولیاي مقربین، مانند انبیاء كه قرآن کریم ومهربان درباره‌ آن ها فرموده: «الَّذينَ يُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ کَفى‏ بِاللَّهِ حَسيباً؛ اشخاصی بودند که تبلیغ رسالت‌های الهی می کردند و (صرفا) از او می ­ترسیدند، و از هیچ کس جز خداوند بیم نداشتند و همین بس که پروردگار حسابگر (و مشوق دهنده جاری ساختن آنها) میباشد!»[13]

در تعبیروتفسیر این آیه شریفه «اِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ...»؛ طبق صریح برخی روایات، خواسته از عمران و آبادی مسجد، صرفا ساختمان آن نیست؛ بلکه حضور در آنها و توجه به محافل و مجالس مذهبی که در آنان تشکیل شود و منجر خیال و خاطر آفریدگار هست نیز یک نوع عمران و بلکه مهم­ترین نوع آن شمرده شد‌ه‌است. بنابراین، در نقطه مقابل، آنچه سبب خواهد شد که مردم از خیال خدا غافل شوند و از مساجد بازمانند، ظلمی بسیار گران قدر میباشد.

موقعیت یادشده از ویژگی­های بانیان و متولیان مسجد میباشد.[14]به این ترتیب، درباره ی مسجدسازی شروع (خودسازی) و آنگاه (مسجدسازی) مورد توجه قرار گرفته میباشد؛ شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد اما بیان این شروط برای بانیان و آبادکنندگان مساجد نوعی تأکید خاص بر اهمیت مسجد و شأن و عظمت والای آن میباشد؛ وگرنه هر مسلمانی گرچه از اوصاف و شروط یادشده منتفع نباشد، از منظر دینیً می­ تواند در عمارت و بنای مسجد شرکت کند، با این تفاوت که از فضایل و جایزه ابادگران واقعی منتفع نخواهد شد و شروط مذکور انحصارآور نیست؛ بلکه شرط کمال و قبولی میباشد، نه شرط صحت و جواز. همچنین روشن هست که منظور از «عمارت» تأسیس تنها نیست و عمارت مشمول بنای مسجد، ترمیم و اصلاح آن نیز می ­شود.[15]

اشکار می باشد كه مقصود آيه شریفه تولید مسجد می‌باشد و ملاك تشخيص حقيقت انگيزه سازندگان مساجد را بيان مي‌كند،رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد ولى اين به آن معنا نيست كه عمارت باطنى مسجد مورد نظر نباشد. تعمير حقيقى مساجد وقتى میباشد كه قیمت مسجد احياء شود و نقش حقيقى آن به ظهور رسد. آن­گاه است كه در خانه خداوند، نظر خداى سبحان به اجراء درآمده و افرادى به آن گام مي‌نهند كه پروردگار آن ها را دوست دارد و آنان هم معبود را دوست دارند.

پيامبر گرامى(ص) به ابوذر غفاری مي‌فرمايد: «اى ابوذر! كسى كه دعوت معبود را جواب گويد و در تعمير مساجد خداوند نيكو بكوشد، محرک وی از جانب پروردگار فردوس برين میباشد. ابوذر مي‌گويد: گفتم: چه گونه تعمير كند مساجد خدا را؟ پيامبر(ص) فرمود: صداها در آن بلند نشده و به امور و مطالب باطله پرداخته نشود و محل خريد و فروش نگردد،آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد و مسائل بيهوده را ترك كن تا وقتى در مسجد هستي، پس در صورتی‌که اين كارها را جاری ساختن ندهى و به توصيه‌هايم کار نكني، در روز قيامت كه حقيقت آشكار مي‌گردد و هر كس جزاى عملش را مي‌بيند، جز خويشتن را نبايد نکوهش كني.»[16] پيامبر اسلام(ص) مي‌فرمايد كه اين كارها با شأن و نقش مسجد سازگار نيست و ایفا آن موجب عقاب اخروى مي‌خواهد شد.

چکیده

نوشته ی علمی حاضر در صدد بیان
ذکر
بیان
فضیلت و محرک بنای مسجد در آموزه­ های اسلامی میباشد. بنابراین، آغاز بانیان و حالت بانیان و آبادکنندگان مساجد آیتم استیناف قرار گرفت. ایمان به خداوند و اخلاص، اعتقاد و باور به قیامت، اقامه نماز، لزوم ادای زکات و شجاعت از حالت مورد نیاز در بانیان مسجد است. در‌پی نوشته ی علمی به عمارت مسجد و بیان ویژگی های ظاهری بنای مسجد اسلام پرداخته شد و در پایان به اختصار، فضیلت و جایزه بنیان مسجد گزینه رسیدگی قرار گرفت.

مقدمه

در شرایطی که چه انقلاب اسلامی مولود مسجد بوده میباشد، اما از آغاز توفیق انقلاب تاکنون نسبت بدین نهاد الهی كم لطفی شده و یا به عنوان کردن صحیح‌تر به اندازه کافی به آن دقت نشده می‌باشد. با تمرکز به ميزان پرورش جمعيت و افزايش ساخت و سازها در كشورمان، به تعداد مناسب مسجد نساخته‌ايم؛ براین اساس، امروزه به جهاد مسجدسازی نیازمندیم؛ جهاد مسجدسازی در دو قسمت، شامل ایجاد کرد مسجد در محله‌ها و شهرک‌های نو و تعمیر مسجد و یا تجدید بنا در محله‌های سابق بایستی صورت گیرد. به هر فعلا گرچه نمازگزاران، ركن مهم مساجد می‌باشند نه ساختمان و ظاهر مسجد، اما بی شک حضور حداکثری نمازگزاران و مؤمنان، به ویژه نسل جوان در مسجد به عمران و آبادانی ظاهر مسجد و در دسترس بودن آن بستگی دارد.

مسجد، نقش مهمى در حيات دينى و حتّى در شئون اجتماعى و اقتصادى و سياسى و علمى مسلمان‌ها دارد، اولياي اسلام همواره مردم را به ساختن مسجد تشويق كرده­اند و مشوق‌هاى بزرگى براى اين كار ذكر نموده ­­اند. آموزه­های ­اصیل اسلامی برای بانیان و آبادکنندگان مساجد شروط و ویژگی­های خاصی را ذکر کرده­اند که درین نوشتار مختصر به اساسی­ترین ویژگی­های بانیان مسجد و فضیلت این عمل خداپسندانه در آموزه­ های اصیل اسلامی اشاره می­ کنیم.

بانیان مسجد

کلمه و واژه «بانی» در لغت، به معنای برپاکننده ساختمان، تولیدکننده بنا و عمارت، مؤسس و شالوده­ گذار آمده است.[1]«بانیان مسجد» سازندگان مساجدند. در قرآن کریم و منابع اصیل روایی شیعه و سنّی درباره مسجدسازی توصیه­های فراوانی شد‌ه‌است. در منابع حدیثی با کلمات: «بنی» و «عَمَّر»، که به معنای ساختن و آبادکردن می باشد[2]، از آن تعبیروتفسیر گردید. خدا در قرآن کریم ومهربان، مشرکان را از ساختن مساجد بازداشتن کرده است: «مَا كَانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَن يَعْمُرُواْ مَسَاجِدَ الله شَاهِدِينَ عَلَى أَنفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُوْلَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ وَفِي النَّارِ هُمْ خَالِدُونَ»[3]؛ مشرکان حق ندارند مساجد معبود را آباد کنند، در حالی که به بی دینی خویش سند می­ دهند، آنان اعمالشان نابود شده و در آتش جاودانه خواهند ماند.

براساس آیه ها شریفه قرآن کریم و مهربان، او‌لین شرط قبولی اعمال نزد پروردگار «ایمان» هست و در نگرش قرآنی «مسجد» آن­گاه مسجد خواهد بود که بنیاد و بنیان آن مطابق زهدوتقوا گذارده شود، واضح می‌باشد که مشرکان و کفار به دلیل نداشتن ایمان و فقدان باورهای اسلامی و مقاصد الهی، اعمالش نابود و هیچ­گونه ارزشی ندارد و براساس بیان قرآن[4]همیشه در دوزخ و جهنم باقی خواهند مانند. بدین ترتیب ممنوعیت آنان از عمران مساجد امری طبیعی است. به این ترتیب، خداوند این فضیلت(مسجدسازی) را منحصر به فرد برای مؤمنان دانسته و سازندگان مساجد را جزء هدایت شدگان معرفی کرده است.[5]

وضعیت بانیان و آبادکنندگان مساجد

در قرآن کریم ومهربان درباره ويژگى كسانى كه به آبادى مسجدها همّت مى‏ورزند، چنين مى‏فرمايد: «إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَـئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ»[6] جز اين نيست كه مساجد خداوند را آن كس آباد مى‏كند كه به پروردگار و روز واپسين ايمان داشته باشد و نماز بگزارد و زكات بپردازد و جز از آفریدگار نترسد. اميد است كه اينان از رهيافتگان باشند.

قرآن مهربان در این آیه شریفه، حالت بانیان و آبادکنندگان مساجد این ­گونه برمی­ شمارد: شرط نخستین: ایمان به خداوند[7] و اخلاص[8] در مسجدسازی که نقش اصلی را در آبادی و عمران مساجد و مسجد اجرا می­کند. در روایتی از پیامبر خداوند(ص) بیان شده فرمودند: «وَ مَنْ‏ بَنَى‏ بُنْیَاناً رِیَاءً وَ سُمْعَةً حَمَّلَهُ‏ اللَّهُ‏ یَوْمَ‏ الْقِیَامَةِ- مِنَ الْأَرْضِ السَّابِعَةِ وَ هُوَ نَارٌ یَشْتَعِلُ مِنْهُ ثُمَّ یُطَوَّقُ فِی عُنُقِهِ وَ یُلْقَى فِی النَّارِ فَلَا یَحْبِسُهُ شَیْ‏ءٌ مِنْهَا دُونَ قَعْرِهَا إِلَّا أَنْ یَتُوبَ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- کَیْفَ یَبْنِی رِیَاءً وَ سُمْعَةً فَقَالَ یَبْنِی فَضْلًا عَلَى مَا یَکْفِیهِ اسْتِطَالَةً بِهِ عَلَى جِیرَانِهِ وَ مُبَاهَاةً لِإِخْوَانِهِ؛ هر که بنایی را به ‌منظور عرض اندام و به گوش دیگران رساندن بسازد، معبود این بنا را تا زمین هفتم در حالی ‌که به ‌صورت آتشی در گردن اوست، بر وی حمل می‌کند و او‌را در آتش می‌افکند. چیزی این شخص را از سقوط به قعر دوزخ وجهنم نگهداری نمی‌کند؛ مگر اینکه توبه کند. عرض شد: ای رسول پروردگار! از روی ریاودورویی و سمعه ‌ساختن بنا به چیست؟ فرمود: این که آدم زاید بر نیاز خود و به قصد فخرفروشی بر همسایگان و مباهات ‌نمودن به برادران خود بنایی را بسازد.

شرط دوم: اعتقادوباور به قیامت؛ قرآن مهربان یک کدام از وضعیت مهم برای آبادگران مسجد را ایمان و یقین آپ تو دیت قیامت دانسته میباشد.[9] این دو شرط(شرط اول و دوم)، جنبه‌ اعتقادی و زیربنایی دارااست و تا آن نباشد هیچ عمل پاك و شایسته و خالصی از انسان راز نمی‌زند، بلكه اگر ظاهراً هم سزاوار باشد در درون آلوده و کثیف به اشکال مقصود‌های ناپاك خواهد بود.

شرط سوم: اقامه نماز؛ زیرا غرض اصلی از بنای مسجد، عبادت و پرستش آفریدگار هست.[10]بدین ترتیب، اشخاصی که با نماز هم پا و همراز نیستند، هرچند به گونه­ای در رونق ظاهری و یا ساختن مسجد شرکت داشته باشند، از بانیان آبادگران مسجد محسوب نخواهند شد.

شرط چهارم: آبادکنندگان مساجد عده ای هستند که زکات، یعنی دستمزد مالی واجب[11] خویش را ادا می‌كنند، نه این‌که ساختن و تعمیر مسجد عذر‌ای برای شانه خالی کردن از ذیل بار وجوهات و دستمزد دینی باشد. ازاین­رو از منظر قرآن، عده ای دستمزد مالی خود را پرداخت نمی­ کنند، نمی ­توانند صرفاً با ساختن مسجدی هرچند مجلّل در ردیف آبادگران مساجد به حساب آیند.

شرط سوم و چهارم بیان‌کننده این است که آبادگر مسجد، ایمانش به معبود و روز رستاخیز فقط در مرحله ادعا نباشد، بلكه با اجرا پاكش آن را تأیید كند هم پیوندش با خدا محكم باشد و نماز را به صحت ایفا دهد و هم پیوندش با رفتار پروردگار، و زكات را بپردازد.

شرط پنجم: نترسیدن از غیر پروردگار که بهره آن، شجاعت و قدرت در مقابل هر منزلت و قدرتی هست تا بتوان از اجرای نرم افزار­های غیر الهی در مسجد دوری کرد.

از سیاق كلام آیه شریفه به کار گیری میگردد اینكه انحصار مستفاد از كلمه: «إِنَّمَا» از قبیل قصر افراد می باشد[12]، ‌تو گویی شخص توّهم كرده كه هم مؤمنین حقّ دارا‌هستند مساجد آفریدگار را آباد كنند و هم مشركین. ازاین­رو در این آیه شریفه، حق مزبور را منحصر به فرد در مؤمنین كرده می‌باشد و لازمه‌ این حصر این است كه منظور به جمله: «يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ» انشاء حق و جواز باشد، كه آنرا به صورت خبر تعبیروتفسیر كرده، نه اینكه خبر بوده باشد و این مضمون‌ پر اشکار می باشد؛ و در حالتی که تایید صلاحیت تعمیر مساجد و داشتن حق آنرا مشروط كرده به داشتن ایمان، هم به آفریدگار و هم به روز جزا، و بر این پایه آنرا از كفار كه فاقد چنین ایمانی می‌باشند نفی كرده و خلاصه در صورتی‌که در‌این شرط اكتفا به ایمان به خدا تنهایی نكرده و ایمان به روز جزا را هم علاوه كرده است برای این بوده كه مشركین، خدا را قبول داشتند و تفاوت‌شان با مؤمنین صرف نظر از شرك این بود كه آپدیت جزا ایمان نداشتند.

بدین ترتیب حق تعمیر مساجد و جواز آنرا منحصر كرد به كسانی كه آئین آسمانی را پذیرفته باشند، البته آیه شریفه بدین هم اكتفا نكرد، بلكه مسئله نماز قرائت و زكات دادن و نترسیدن جز از معبود را نیز علاوه كرد و فرمود: «وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ»، برای اینکه رده آیه، رده بیان و معرفی كسانی میباشد كه برخلاف كفار از کار‌شان برخوردار می گردند و مشخص و معلوم است كسی كه تارك فروع آئین، آن هم نماز و زكات كه دو ركن از اركان دین‌اند بوده باشد، او نیز به آیه ها خداوند كافر می‌باشد، و صرف ایمان به آفریدگار و روز جزا فایده‌ای به حالش ندارد، ‌هر تعدادی در صورتی كه به گویش منكر آنان نباشد در زمره مسلمان به حساب می آید، زمانی كافر می باشد كه به زبان انكار كند؛ و در‌صورتی‌که از بین فروع آیین تنها از نماز و زكات اسم توفیق،مسجد النبی کوهسنگی مشهد برای این است كه نماز و زكات از آن اركانی هست كه اصلا و در هیچ حالی از اوضاع و احوال تركش جایز نیست.

از این اقتضای مقامی كه گفته شد، به کار گیری می گردد كه مراد ازجمله: به گزاره: «وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ»، خشیت دینی میباشد كه همان عبادت می‌باشد، نه خشیّت و خوف طبیعی و غریزی، زیرا این ‌گونه ترس را همگی دارا‌هستند، مگر اولیاي مقربین، مانند انبیاء كه قرآن کریم ومهربان درباره‌ آن ها فرموده: «الَّذينَ يُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ کَفى‏ بِاللَّهِ حَسيباً؛ اشخاصی بودند که تبلیغ رسالت‌های الهی می کردند و (صرفا) از او می ­ترسیدند، و از هیچ کس جز خداوند بیم نداشتند و همین بس که پروردگار حسابگر (و مشوق دهنده جاری ساختن آنها) میباشد!»[13]

در تعبیروتفسیر این آیه شریفه «اِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ...»؛ طبق صریح برخی روایات، خواسته از عمران و آبادی مسجد، صرفا ساختمان آن نیست؛ بلکه حضور در آنها و توجه به محافل و مجالس مذهبی که در آنان تشکیل شود و منجر خیال و خاطر آفریدگار هست نیز یک نوع عمران و بلکه مهم­ترین نوع آن شمرده شد‌ه‌است. بنابراین، در نقطه مقابل، آنچه سبب خواهد شد که مردم از خیال خدا غافل شوند و از مساجد بازمانند، ظلمی بسیار گران قدر میباشد.

موقعیت یادشده از ویژگی­های بانیان و متولیان مسجد میباشد.[14]به این ترتیب، درباره ی مسجدسازی شروع (خودسازی) و آنگاه (مسجدسازی) مورد توجه قرار گرفته میباشد؛ شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد اما بیان این شروط برای بانیان و آبادکنندگان مساجد نوعی تأکید خاص بر اهمیت مسجد و شأن و عظمت والای آن میباشد؛ وگرنه هر مسلمانی گرچه از اوصاف و شروط یادشده منتفع نباشد، از منظر دینیً می­ تواند در عمارت و بنای مسجد شرکت کند، با این تفاوت که از فضایل و جایزه ابادگران واقعی منتفع نخواهد شد و شروط مذکور انحصارآور نیست؛ بلکه شرط کمال و قبولی میباشد، نه شرط صحت و جواز. همچنین روشن هست که منظور از «عمارت» تأسیس تنها نیست و عمارت مشمول بنای مسجد، ترمیم و اصلاح آن نیز می ­شود.[15]

اشکار می باشد كه مقصود آيه شریفه تولید مسجد می‌باشد و ملاك تشخيص حقيقت انگيزه سازندگان مساجد را بيان مي‌كند،رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد ولى اين به آن معنا نيست كه عمارت باطنى مسجد مورد نظر نباشد. تعمير حقيقى مساجد وقتى میباشد كه قیمت مسجد احياء شود و نقش حقيقى آن به ظهور رسد. آن­گاه است كه در خانه خداوند، نظر خداى سبحان به اجراء درآمده و افرادى به آن گام مي‌نهند كه پروردگار آن ها را دوست دارد و آنان هم معبود را دوست دارند.

پيامبر گرامى(ص) به ابوذر غفاری مي‌فرمايد: «اى ابوذر! كسى كه دعوت معبود را جواب گويد و در تعمير مساجد خداوند نيكو بكوشد، محرک وی از جانب پروردگار فردوس برين میباشد. ابوذر مي‌گويد: گفتم: چه گونه تعمير كند مساجد خدا را؟ پيامبر(ص) فرمود: صداها در آن بلند نشده و به امور و مطالب باطله پرداخته نشود و محل خريد و فروش نگردد،آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد و مسائل بيهوده را ترك كن تا وقتى در مسجد هستي، پس در صورتی‌که اين كارها را جاری ساختن ندهى و به توصيه‌هايم کار نكني، در روز قيامت كه حقيقت آشكار مي‌گردد و هر كس جزاى عملش را مي‌بيند، جز خويشتن را نبايد نکوهش كني.»[16] پيامبر اسلام(ص) مي‌فرمايد كه اين كارها با شأن و نقش مسجد سازگار نيست و ایفا آن موجب عقاب اخروى مي‌خواهد شد.