«دانشمندان اروپا که در رستاخیز علمی اخیر خود، در فن داروسازی مطالعه و تحقیق کردند دریافتند که مسلمان ها شالوده گذار این علم بوده اند».[8]
خلال این‌ها، فرهنگ و تمدن اسلام تقلید کننده صرف از علوم و فوت‌و‌فن یونانیان نبود بلکه به مخلوط و تکمیل تولیدکننده‌ی آنچه از یونان آموخته بود پرداخت. کلام «مونتگمری وات» در بیان وامداری غرب به اسلام موید این مدعاست:
«علم و فلسفه اروپا سوای کمک تصاحب کردن از تمدن اسلام گسترش نمی‌یافت. مسلمان ها صرفا انتقال دهنده افکار مسجد النبی کوهسنگی مشهد یونانی نبودند بلکه بعنوان حاملین اصیل، هم آموختن دادند و هم پیشرفت دادند».[9]
توسعه‌های اقتصادی و صنعتی مسلمین در اندلس نیز یکی از شاخص‌های گسترش و پرورش آنها محسوب میشود. در آن دوران مسلمانان توانستند دستاوردهای صنعتی بخش اعظمی را به جامعه اسلامی اسپانیا عرضه کنند که از آن پاراگراف می‌توان به صنعت کاغذسازی، صنعت کشتی سازی، ریسندگی و بافندگی اشاره کرد. مسلمان‌ها اندلس میتوانند در آن دوران طلایی محصول ها کشاورزی اندلس را که قبل از ورود اسلام به آنجا گرفتار کمبود بود به حدی برسانند که خلال تامین نیازهای داخلی، قابلیت صادرات آن مهیا شود.
«ژوال ایزاک» در کتاب تاریخ قرون وسطی در‌این‌باره می‌نویسد:
«با رشد و گسترش اقتصادیی که در آن روزها در اندلس به وجود آمد، کالاهای صنعتی و کشاورزی برای صادرات، بازرگانی و تجارت خارجی اندلس رونق زیادی پیدا کرد».[10]
باید در نظر داشت اسلام و مسلمین بودند که از طریق اندلس دروازه‌های پیشرفت و تمدن را بر مشرق آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد زمین گشودند. هر نقطه حرف خانم پزشک «زیگرید هونکا» که خود از هم محلی مغرب زمین شمار می‌رود، در تز دکترای خود تحت عنوان «تمدن اسلام در اروپا» گواه روشنی بر این مدعاست. وی در مقدمه کتاب خود این‌گونه می آورد:
«شکوفه های تمدنی اسلامی دوبرابر فرهنگ وتمدن یونان بود و همین مسلمانانند که خیلی مستقیم تر و یک سری جانبه تر از یونان، فقیه غرب پایین تاثیر قرار دادند».[11]
توسعه و گسترش در اسلام
قبل از پرداختن به دعوا جایگاه توسعه در مضامین آئین اسلام، موردنیاز است معنا و مضمون بسط معلوم شود و خواسته از بسط و مولفه‌های پیشرفت براساس تلقی اندیشمندان این عرصه روشن خواهد شد تا آن گاه بتوانیم رده آن را در اسلام بیابیم. دانشمندان علوم اجتماعی از گسترش تعاریف متعددی ارائه کردند که با تحقیق آنها می‌قدرت موارد زیر را جزء مهم‌ترین مولفه‌های توسعه و لوازم پیشرفت دانست:
1. کاهش نابرابری در جامعه: براساس تعریف «مایکل تودارو» در کتاب توسعه و گسترش اقتصادی در فقید سوم، کاهش نابرابری و برقراری عدالت اجتماعی از مولفه‌های پیشرفت محسوب میشود[12] عدالت اجتماعی یک کدام از موضوعات اساسی گسترش می باشد که نابرابری در جامعه و محرومیت مزمن گروهی از افراد جامعه را مورد دقت قرار میدهد.
2. رهایی از فقر و تولید رفاه عمومی: «گونار میردال» بسط را به عنوان پروسه به دور شدن رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد از توسعه نیافتگی یعنی رهایی از چنگال فقر معرفی می‌کند.[13]
3. برخورداری از سطح مطلوبی از تندستی و امنیت.
4. بسط علمی: اساسا اعتنا به علم از آیتم‌های ضروری توسعه کشورها به شمار می‌رود و در راستای جنبش از اوضاع و احوال گذشته به وضعیتی بهتر و مطلوب که می‌توان آن را هدف بسط دانست از التفات فوق العاده‌ای برخوردار است. بنابه نظر صاحب و مالک اظهار نظر از آنجایی که توسعه مشتمل بر شناخت، بهینه سازی، سازماندهی، اپ‌ریزی و عینیات می‌گردد، علم شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد به مضمون استدلالی نمودن تفکر‌ها و جاری ساختن، زمینه ساز و تسهیل کننده و استدلال تکامل پیشرفت است
«دانشمندان اروپا که در رستاخیز علمی اخیر خود، در فن داروسازی مطالعه و تحقیق کردند دریافتند که مسلمان ها شالوده گذار این علم بوده اند».[8]
خلال این‌ها، فرهنگ و تمدن اسلام تقلید کننده صرف از علوم و فوت‌و‌فن یونانیان نبود بلکه به مخلوط و تکمیل تولیدکننده‌ی آنچه از یونان آموخته بود پرداخت. کلام «مونتگمری وات» در بیان وامداری غرب به اسلام موید این مدعاست:
«علم و فلسفه اروپا سوای کمک تصاحب کردن از تمدن اسلام گسترش نمی‌یافت. مسلمان ها صرفا انتقال دهنده افکار مسجد النبی کوهسنگی مشهد یونانی نبودند بلکه بعنوان حاملین اصیل، هم آموختن دادند و هم پیشرفت دادند».[9]
توسعه‌های اقتصادی و صنعتی مسلمین در اندلس نیز یکی از شاخص‌های گسترش و پرورش آنها محسوب میشود. در آن دوران مسلمانان توانستند دستاوردهای صنعتی بخش اعظمی را به جامعه اسلامی اسپانیا عرضه کنند که از آن پاراگراف می‌توان به صنعت کاغذسازی، صنعت کشتی سازی، ریسندگی و بافندگی اشاره کرد. مسلمان‌ها اندلس میتوانند در آن دوران طلایی محصول ها کشاورزی اندلس را که قبل از ورود اسلام به آنجا گرفتار کمبود بود به حدی برسانند که خلال تامین نیازهای داخلی، قابلیت صادرات آن مهیا شود.
«ژوال ایزاک» در کتاب تاریخ قرون وسطی در‌این‌باره می‌نویسد:
«با رشد و گسترش اقتصادیی که در آن روزها در اندلس به وجود آمد، کالاهای صنعتی و کشاورزی برای صادرات، بازرگانی و تجارت خارجی اندلس رونق زیادی پیدا کرد».[10]
باید در نظر داشت اسلام و مسلمین بودند که از طریق اندلس دروازه‌های پیشرفت و تمدن را بر مشرق آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد زمین گشودند. هر نقطه حرف خانم پزشک «زیگرید هونکا» که خود از هم محلی مغرب زمین شمار می‌رود، در تز دکترای خود تحت عنوان «تمدن اسلام در اروپا» گواه روشنی بر این مدعاست. وی در مقدمه کتاب خود این‌گونه می آورد:
«شکوفه های تمدنی اسلامی دوبرابر فرهنگ وتمدن یونان بود و همین مسلمانانند که خیلی مستقیم تر و یک سری جانبه تر از یونان، فقیه غرب پایین تاثیر قرار دادند».[11]
توسعه و گسترش در اسلام
قبل از پرداختن به دعوا جایگاه توسعه در مضامین آئین اسلام، موردنیاز است معنا و مضمون بسط معلوم شود و خواسته از بسط و مولفه‌های پیشرفت براساس تلقی اندیشمندان این عرصه روشن خواهد شد تا آن گاه بتوانیم رده آن را در اسلام بیابیم. دانشمندان علوم اجتماعی از گسترش تعاریف متعددی ارائه کردند که با تحقیق آنها می‌قدرت موارد زیر را جزء مهم‌ترین مولفه‌های توسعه و لوازم پیشرفت دانست:
1. کاهش نابرابری در جامعه: براساس تعریف «مایکل تودارو» در کتاب توسعه و گسترش اقتصادی در فقید سوم، کاهش نابرابری و برقراری عدالت اجتماعی از مولفه‌های پیشرفت محسوب میشود[12] عدالت اجتماعی یک کدام از موضوعات اساسی گسترش می باشد که نابرابری در جامعه و محرومیت مزمن گروهی از افراد جامعه را مورد دقت قرار میدهد.
2. رهایی از فقر و تولید رفاه عمومی: «گونار میردال» بسط را به عنوان پروسه به دور شدن رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد از توسعه نیافتگی یعنی رهایی از چنگال فقر معرفی می‌کند.[13]
3. برخورداری از سطح مطلوبی از تندستی و امنیت.
4. بسط علمی: اساسا اعتنا به علم از آیتم‌های ضروری توسعه کشورها به شمار می‌رود و در راستای جنبش از اوضاع و احوال گذشته به وضعیتی بهتر و مطلوب که می‌توان آن را هدف بسط دانست از التفات فوق العاده‌ای برخوردار است. بنابه نظر صاحب و مالک اظهار نظر از آنجایی که توسعه مشتمل بر شناخت، بهینه سازی، سازماندهی، اپ‌ریزی و عینیات می‌گردد، علم شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد به مضمون استدلالی نمودن تفکر‌ها و جاری ساختن، زمینه ساز و تسهیل کننده و استدلال تکامل پیشرفت است
آرایه ها و تزیینات در معماری مسجد