مرجع مسجد النبی کوهسنگی مشهد

 غرض این نوشته‌ی علمی آشنایی جامعه شناسانه مسجد با توکل بر آشنایی رای زنی های مسجد در جمهوری اسلامی ایران زمان معاصر میباشد. پرسش مهم ما این میباشد که به چه شکل می اقتدار مسجد را در بستر جامعه امروزی آشنایی؟ برای این مراد به امداد بررسی مصاحبه های مسجد, این بنیان را در بستر اجتماعی, فرهنگی و تاریخی آن قرار میدهیم. از این منظر ما طریقه بیرونی فقاهتی به مسجد داریم و درصدد پژوهش مسجد از منظر معارف اسلامی نیستیم. مراد از مذاکره های مسجد نیز مباحث, اظهار نظر و تلقی های متعدد از مسجد میباشد. این رای زنی ها در هر زمان و وضعیت تاریخی متناسب موقعیت خاص هر عصر صورت گرفته اند؛ و در آرا و اثر ها دانشمندان, روحانیان, نویسندگان, رسانه های گروهی و مطبوعات منعکس شد‌ه‌است.درین تفحص مسجد النبی کوهسنگی مشهد چهار مصاحبه مشمول گفت‌و‌گو سنتی, مصاحبه سکولار, مذاکره ایدئولوژیک - انقلابی, و گفتگو ایدئولوژیک - انتقادی به مثابه مصاحبه های پیروز مسجد در کشور ایران معرفی و خصوصیت های هرمورد غیر وابسته محاسبه می‌شوند. آن گاه با تاکید و تمرکز بر مذاکره ایدئولوژیک انتقادی که بر اساس پژوهش ها جامعه شناختی میباشد خلال ارایه مثال هایی از این پژوهش ها, مسایل کنونی مساجد در جمهوری اسلامی ایران شناسایی و رسیدگی گردیده اند. قسمت آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد آخری, فصل تیم رهیافت های نحوه شناختی برای پژوهش مسجد میباشد.
 زیباترین نمود بندگی در درگاه الهی, نماز میباشد و مسجد جلوه گاه این ارتباط عاشقانه و عارفانه میباشد. مساجد, مغایر برخی از پرستش گاه ها در ادیان متعدد, خیر صرفا به دور از دسترس نیستند که عموما در دل بازارها و دسته های مالامال رفت و آمد سازه می گردند و با درهای گشوده و گشاده و منفعت مندی از زیباترین نمودهای رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد معماری و هنری هر عصر, پذیرای نمازگزاران می باشند.مولانا اگرچه به گروه عرفان متعلق میباشد و به حیث میرسد بایستی دلبستگی بیشتری به خانقاه, این جای غیر قانونی در قبال مسجد, نماد دهد, ولی در سراسر مثنوی خود به التفات منزلت مسجد اشاره می کند و در سطح تمثیلی, مسجد را دل تمیز عارف و حتی همگی فقید قلمداد می نماید که هر پدیده ای در شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد آن به پرستش پروردگار متعال درگیر میباشد. تاکید بر نماز جماعت و فضیلت آن, پیراستگی مسجد از آلودگی های صوری و معنوی نیز از نکات دیگری میباشد که در روایت های مثنوی بدان پرداخته گردیده است.نگارندگان میکوشند تا با رسیدگی قصه هایی از مثنوی مولوی که در آن‌ها مسجد نقش مهمی دارااست, بینش و تصور مولانا را از این مقام معنوی و پر ارزش, پر‌نور سازند.

مسجد، نام جای و در لغت به معنای مکان سجده و عبادت می‌باشد[1] و در اصطلاح، به مکانی گفته می گردد که مقام عبادت و خضوع است. هر چند واژه مسجد درباره‌ی چهار دیواری خاصی به کار می‌رود که برای عبادت ایجاد شده است، ولی در اسلام همه زمین، تمیز و پاکیزه میباشد و می‌تواند سجده‌گاه و مسجد مؤمن قرار گیرد.
پیامبر اکرم(ص) در حدیثی پس از ذکر فضیلت مسجد الحرام و مسجد الأقصی، به ابوذر فرمود: «حیثما ادرکتک الصلاة فصلِّ و الأرض لک مسجد؛[2] هر جا وقت نماز رسید، به عبارتی جا نماز بخوان که سرتاسر زمین برای تو مسجد می باشد».
واژه مسجد، با صیغه‌های متعدد 29 توشه در قرآن به فعالیت رفته و در بیشتر موردها، منظور مسجد الحرام میباشد که تحت عنوان اول مسجد روی زمین شناخته و برای عبادت عموم ساخته شده است:
) إِنّ أَوّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذی بِبَکّةَ مُتوشهَکًا وَ هُدًى لِلْعالَمینَ(؛[3]
«اولیه منزل‌ای که برای عموم قرار داده گردیده‌است، منزل‌ای می باشد در مکه که مایه برکت و هدایت برای جهانیان میباشد».
مهم ترین نقش مسجد، مرکزیت بخشیدن به عبادت مسلمانان می باشد. مسجد محیطی، می‌باشد که بشر ناپاک نباید وارد آن گردد و محیط و زمین آن می بایست از هر سیرتکامل زشتی محفوظ باشد.
مسجد علاوه بر مرکزیت برای عبادت، محلی برای نشان دادن اتحاد و هماهنگی امّت و تمسّک جمعی به «حبل الله» چهت نیل به هدف ها الهی و انسانی، مرکزی برای حکومت و آن گاه، مکانی برای آموختن و تعلّم بود.
در این نوشته، سعی بر این است که علاوه بر شناخت بیشتر با رده و آداب مسجد، وظایف شخص در عوض مسجد و نقش سازنده آن را در معاش تبیین کنیم و گامی برای رونق بیشتر مساجد برداریم. ان‌شاء الله
الف) منزلت مسجد
مسجد در تمدن اهل بیت(ع) مهمان‌منزل خداوند در زمین، مقام نزول خیرات و برکات آسمانی، منزل تدبیر و عبادت، عشق و محبت، صفا و صمیمیت، ایثار و رحمت، تجلی‌گاه بهشت در زمین و تفریح‌گاه موحّدان می باشد.[4]
فرستاده اکرم(ص)، در او‌لین گام برای تشکیل حکومت اسلامی، مسجد النبی را در مدینه محور‌گذاری کرد که اول مقر علمی، سیاسی، اجتماعی و حکومتی اسلام به شمار آمد و تحت عنوان مرکز یادگرفتن معارف اسلامی و آدم ‌سازی و راس حکومت و سیاست‌گذاری شناخته شد.
1. منزل آفریدگار
معبود متعال می‌فرماید:
)وَ أَنّ الْمَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللّهِ أَحَدًا([5]؛
«مساجد برای خداست. پس احدی را جز وی نخوانید»؛ یعنی همه چیز در مساجد برای خداست و مسجد بایستی مکان تبلیغ بها‌های الهی باشد.
فرستاده خداوند(ص) فرمود: «در تورات درج شد‌ه‌است که: منزل‌های اینجانب روی زمین، مساجد می باشند. آفرین به هر که خویش را در منزل‌اش پاکیزه نماید و آن گاه برای دیدارم به منزل‌ام بیاید. آگاه باشید بر صاحب خانه میباشد که میهمان را گرامی دارااست؛ آن ها که در ظلمت‌های شب به مساجد می روند، بشارت باد بر آنان به فروغ براق در روز قیامت».[6]
امام راست گو(ع) فرمود: «بر شما باد به رفتن به مساجد؛ چون مساجد، منزل‌های معبود در روی زمین می باشند. هر که پاکیزه وارد آنها شود، معبود او‌را از گناهانش تمیز می‌نماید و او‌را در زمره زائران خودش می‌نویسد. پس در مساجد بسیار نماز و دعا بخوانید.[7]
در حدیث قدسی آمده می‌باشد: «مساجد منزل‌های اینجانب در زمین هستند. مساجد برای اهل اسمان نورافشانی می‌نمایند؛ همان گونه که ستارگان برای اهل زمین می‌درخشند».[8]
2. منزل پرهیزکاران
فرستاده خداوند(ص) فرمود: «المَسجِد بَیتُ کُلِّ تَقیٍ؛[9]
«مسجد، منزل هر پرهیزکار هست».
در حدیث دیگر فرمود:
«مساجد، منزل پرهیزکاران می‌باشد و کسی که مسجد منزل‌اش باشد، خدا آسایش، متانت و عبور از صراط را برای وی ضمانت می‌نماید».[10]
3. منزل مؤمن
از نبی اکرم(ص) نقل شده است که فرمود: «المَسجِدُ بَیتُ کُلِّ مُؤمِنٍ؛[11] مسجد، منزل هر مؤمن می‌باشد».
4. منزلت پیامبران
رسول گرامی(ص) فرمود: «المَساجِدُ مَجالسُ الأنبیاءِ؛[12] مساجد، مقام پیامبران میباشد».
5. برگزیدگان جای
پیامبر خدا(ص) فرمود: «خَیرُ البِقاعِ المَسجِدُ وَ شَرُّ البِقاعِ الأسواقُ؛[13] شایسته ترین جای ‌ها مسجد میباشد و بدترین آنها بازار می‌باشد».
6. دوستداشتنی‌ترین جای
امام علی(ع) فرمود: «هر کس بخواهد به مسجد وارد خواهد شد، باادب و آرامش وارد شود؛ زیرا مساجد، منزل‌های آفریدگار و دوست داستنی‌ترین زمین‌ها نزد خداست و دوست داستنی‌ترین شخص پیش معبود، کسی است که نخستین از همگی وارد مسجد و بعداز همگی، از آن بیرون خواهد شد».[14]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «نشستن در مسجد مسجد النبی کوهسنگی مشهد برای اینجانب عالی از نشستن در فردوس می‌باشد؛ چون در بهشت خشنودی خودم آماده میگردد و در مسجد خشنودی خدا به دست می آید».[15]
و در ذکر دیگری فرمود: «أَحبُّ البِلاد اِلَی اللهِ مَساجِدُها وَ أبغَضُ البِلادِ إِلَی اللهِ اَسواقُها؛[16] دوست داستنی‌ترین جا پیش معبود مساجد، و مبغوض‌ترین زمین پیش پروردگار بازارها میباشند».
7. ساختن مسجد
از آنجا که مساجد در اسلام رده بسیار مهمی دارا هستند، بر ساختن و تعمیر مسجد تأکید متعددی شد‌ه‌است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَن بَنی مَسجِداً وَلَو مَفحَصَ قَطاةٍ بَنَی اللهُ لَهُ بَیتاً فی الجَنَّةِ؛[17] هر که مسجد بسازد، در‌صورتی‌که چه به اندازه خوابگاه مرغ سنگ‌خواره‌ای باشد، خدا برای وی در فردوس منزل‌ای می‌سازد».
اما وقتی ساختن مسجد گرانبها هست و این همه اجر دارااست که مقصود از ایجاد کرد آن، اعلای کلمه و واژه توحید و تبلیغ تمدن اسلام ناب و مدرسه پیامبران و امامان معصوم(ع) باشد؛ ولی در شرایطی که هدف غیر الهی و شیطانی باشد، خیر فقط بها و ثوابی ندارد، بلکه تولیدکننده آن مؤاخذه شود. از این رو، آفریدگار از اولین بانی مسجد در اسلام که مسجد قبا را ایجاد کرد، به این شکل خاطر می‌نماید:
)لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التّقْوى‏ مِنْ أَوّلِ یَوْمٍ أَحَقّ أَنْ تَقُومَ فیهِ فیهِ رِجالٌ یُحِبّونَ أَنْ یَتَطَهّرُوا وَ اللّهُ یُحِبّ الْمُطّهِّرینَ(؛[18]
«مسجدی که از روز آغاز بر طبق زهدوتقوا سازه گردیده، سزاوارتر می باشد که در آن به نماز قیام کنی؛ زیرا در این مسجد عده ای می باشند که دوست دارا هستند تمیز و پاک شوند و خداوند پاکیزگان را دوست داراست».
اما خدا به کسانی که با هدف های دیگر مسجد ساختند، خیر تنها ثوابی نمی‌دهد، بلکه با آن‌ها به شدّت برخورد می‌نماید و آن ها را منافق به شمار میاورد:
)وَ الّذینَ اتّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرارًا وَ کُفْرًا وَ تَفْریقًا بَیْنَ الْمُؤْمِنینَ وَ إِرْصادًا لِمَنْ حارَبَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَیَحْلِفُنّ إِنْ أَرَدْنا إِلاّ الْحُسْنى‏ وَ اللّهُ یَشْهَدُ إِنّهُمْ لَکاذِبُونَ( [19]؛
«منافقان افرادی‌اند که مسجدی ساختند به منظور خسارت رساندن به نبی و مؤمنان و تقویت شرک و تشکیل داد تفرقه بین مؤمنان و کمین‌گاه برای کسانی که باایمان و پیامبرش پیکار کرده بودند، و آنان پیمان خیال و خاطر می‌نمایند که نظری جز خیر نداشته‌ایم امّا خدا مدرک می دهد که لاف می‌گویند».
آن گاه خداوند اضافه می‌نماید:
) لا تَقُمْ فیهِ أبداً(؛
«هیچ گاه در آن مسجد نماز اقامه مکن یا این که هیچ گاه در آن مسجد نایست».
از این آیه ها بر می آید که «مسجدسازی» بایستی مطابق تقوای الهی نهاد‌گذاری شود و مقصود این باشد که خدا در آنجا عبادت و گرانقدر داشته شود و محل اجتماع اشخاصی باشد که عشق و علاقه دارا هستند به سوی خداوند جنبش نمایند و خویش را تمیز و پاکیزه سازند و خودسازی نمایند و هدف ها الهی را در آنجا به جاری ساختن درآورند. و مسجد باید مرکزی برای اجتماع و اتحاد مسلمان‌ها باشد و عایدی اسلام و مسلمین در آن مورد دقت قرار گیرد، خیر اینکه محلّ باند‌بازی و تفرقه و ضرر رساندن به مسلمان‌ها و موجب بدبینی به پروردگار باشد و در آن کفر و الحاد و بی دینی تقویت شود.
در آیه دیگر، قرآن صریحاً میفرماید:
)ما کانَ لِلْمُشْرِکینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللّهِ پاد شاهِآئینَ عَلى آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمحصولُهُمْ وَ فِی النّارِ هُمْ خالِدُونَ([20]؛
«مشرکان را نرسد که مساجد خداوند را آباد نمایند، با آنکه خویش شاهد شرک خویشتن‌اند؛ چه اینکه اجرا آنها بی‌اجز و فسخ است و خویش در جهنم جاودان‌اند».
آن گاه میفرماید: )إِنّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ وَ أَقامَ الصّلاةَ وَ آتَى الزّکاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاّ اللّهَ فَعَسى‏ أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدینَ[21](؛
«مسجدهای معبود را تنها کسی آباد می‌نماید که به آفریدگار و روز جزا ایمان دارد، نماز به پا نماید، زکات دهد و جز از پروردگار نترسد. باشد که آنان از هدایت یافتگان باشند».
گروهی از مفسران معتقدند که منظور، عمران ظاهری وجود ندارد بلکه این کلمه و واژه بر عمران معنوی نیز دلالت دارااست که به عبارتی آباد نگاه‌داشتن مساجد و حضور در آنها برای ادای نماز و شغل های سودمند است؛ چنان که میبدی در تفسیرش گفته می باشد: «عمارت مسجد، وارد شدن و نشستن در آن میباشد و به قولی، بالا بردن بنای مسجد و پسندیده کردن آن و به قولی عمارت مسجد، عبادت کردن، نماز خواندن و طواف در آن می‌باشد».[22] آیت الله مکارم شیرازی نیز می فرماید: «آیه مضمون‌ وسیعی داراست و کلیه کارها را در بر می‌گیرد».[23] زمخشری نیز بعداز نقل هر دو حیث از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌نماید که پروردگار فرمود: «إِنَّ بُیوتی فی ألارضِ المَساجِدَ، وَ أنَّ زُوّاری فیها عُمّارُها؛[24] مساجد، منزل‌های اینجانب در زمین می‌باشند و دربین آبادکنندگان مساجد، همانا ملاقات کنندگان اینجانب قرار دارا هستند».
8. آبادی معنوی مساجد
روزی فرستاده آفریدگار(ص) خطاب به ابوذر فرمود: «در تعمیر و آبادانی مساجد تلاش کن که اجر آن از حوزه‌ آفریدگار، پردیس است».
ابوذر پرسید: مساجد را چه طور آباد کنیم؟
پیامبر(ص) فرمود: «در مساجد با صدای بلند کلام نگویید، سخن فسخ و سخن نادرست نزنید و داد و ستد و دادوستد نکنید. ای اباذر! تا در مسجد هستی، تلاش کن یاوه و بیهوده نگویی و در حالتی‌که این یک‌سری امر را رعایت نکردی، روز قیامت جز خویشتن را ملامت و سرزنش نکن».[25]
امام راستگو(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌نماید که فرمود: «زیرا پروردگار تبارک و گران قدر ببیند که اهل یک آبادی (شهر یا این که روستا) در نافرمانی وی زیاده‌روی کرده‌اند، البته میان آنها سه بدن مسلمان (حقیقی و واقعی) است، خطاب فرماید: «ای گناه‌کاران و اشخاصی که از رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد دستور‌های اینجانب راز برتافته‌اید! در صورتی در بین شما مؤمنانی نبودند که با یکدیگر کریم‌اند و با نمازگزاردنشان، زمین و مساجد مرا آباد می‌گردانند، و در سحرگاهان استغفار می‌نمایند، عذابم را بر شما فرود می‌آوردم».
مرحوم نوری در ذیل حدیث سابق الذکر می‌نویسد: «حدیث در این مضمون‌ صحت دارد که مراد از عمران مساجد، دایر نگاه‌داشتن آن‌ها توسط نماز، دعا، خاطر خدا، خواندن قرآن و جز اینهاست، خیر تعمیر و ترمیم سقف و دیوار آن».[26]
یک نکته
گاهی انسان نمی‌تواند در مسجد حضور یابد و به دلایلی می بایست فریضه نماز را در منزل بجا آورد. از این رو، در اسلام سفارش شده است که اتاقی را برای نماز و رمز و نیاز تخصیص دهد؛ همانگونه که امروزه نمازخانه‌هایی را در اداره ها، هواپیماها و .... تخصیص داده‌اند. امام درست گو(ع) در طومار‌ای به فردی به اسم مسمع نوشت: «دوست دارم که یکی از اتاق‌های مقام را مسجد قرار دهی».[27] آن حضرت در حدیث دیگری فرمود: «علی(ع) در خانه خویش اتاقی را که خیر خرد بود و خیر گرانقدر، منحصر به فرد نمازش قرار داده بود».[28]
اما پر‌نور میباشد که‌این امر نباید موجب خواهد شد که آدم حضور کمتری در مساجد پیدا نماید. از این‌رو، بر حضور در مساجد همگانی، به خصوص مساجدی که خصوصیت خاص دارا‌هستند، بسیار تأکید و اجر‌های متعددی برای نماز قرائت در در آن‌ها نقل شده می باشد.
9. آثار رفتن به مسجد
امام راست گو(ع) فرمود: «اینجانب مَشی إلی المَسجِدِ، لَم یَضَع رِجلَهُ عَلی رَطبٍ وَلا یابِسٍ إلاّ سَبّحَت لَهُ الارضُ إلی الأرضینَ السابِعةَ؛[29] کسی که به طرف مسجد گام بردارد، پایش را بر خیس و خشکی نمی‌گذارد، جز آنکه زمین تا طبقه هفتمش برای وی تسبیح می گوید».
فرستاده اکرم(ص) فرمود: «بشارت باد بر افرادی که در تاریکی شب به طرف مساجد میروند به نوری که در روز قیامت برای آنها پیدا می‌شود».[30]
در ذکر دیگری فرمود: «هر کس برای کمپانی در نماز جماعت به مسجدی رود، برای هر قدمی که بر میدارد، هفتاد هزار حسنه برایش نوشته خواهد شد و به به عبارتی اندازه درجاتش بالا رود و در صورتیکه در آن موقتا بمیرد، خداوند هفتاد هزار فرشته بگمارد که در قبرش به دیدار وی فرایند و انیس تنهایی وی باشند و تا‌هنگامیکه برانگیخته گردد، برایش آمرزش بخواهند».[31]
10. حضور در مسجد
نبی اکرم(ص) به ابوذر فرمود: «ای اباذر! مادامی که شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد تو در مسجد هستی، خدا در مقابل هر نفسی که میکشی، یک سکو در بهشت به تو عطا می‌نماید و ملائکه بر تو سلام می‌فرستند و برای تو برای هر نفس در مسجد، ده حسنه می‌نویسند و ده گناه از تو منزه می‌نمایند».[32]
و در حدیث دیگری فرمود: در مسجد به انتظار نماز نشستن، عبادت میباشد، مگر آنکه حدثی از وی رمز زند ». پهنا شد: ای فرستاده خدا! حدث چیست؟ فرمود: «غایب بودن کردن».[33]
11. اجر نماز در مسجد
رسول اکرم(ص) فرمود: «نماز در مسجد اینجانب (مسجد النبی(ص)) پیش آفریدگار، مساوی ده هزار نماز در مساجد دیگر می باشد، مگر در مسجد الحرام که نماز در آن، هم اندازه صد هزار رکعت هست».[34]
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «اجر نماز در بیت‌المقدس، معادل هزار رکعت نماز است و نماز در مسجد اعظم (جامع)، موازی صد نماز میباشد و نماز در مسجد محله و خویشاوندان ،اجر 25 رکعت نماز را دارد و در مسجد بازار، دوازده موازی نماز می باشد و نماز در منزل، به اندازه یک نماز اجر دارااست».[35]
حضرت امام خمینی(ره) میفرماید:
«در شرع مقدس اسلام بسیار پیشنهاد شده است که نماز را در مسجد بخوانند و عالی از همگی مسجدها، مسجد الحرام است و آن گاه مسجد نبی اسلام(ص)، آن‌گاه مسجد کوفه، آن گاه مسجد بیت المقدس، بعد از آن مسجد جامع هر شهر و بعد مسجد محله و بعداز مسجد محله، مسجد بازار می باشد».
و بعد از آن می فرماید: «زیاد رفتن به مسجد و رفتن به مسجدی که نمازگزار ندارد، مستحب است و همسایه مسجد در صورتی عذری نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند».[36]
12. بی‌توجهی به مسجد
در حدیثی از فرستاده اکرم(ص) آمده می باشد که فرمود: «لا صَلاةَ لِجارِ المَسجِد إلاّ فی المَسجدِ؛[37] نمازی برای هم محلی مسجد وجود ندارد، مگر در مسجد».
در حدیث دیگر فرمود: «کسی که در مسجد ندای نماز را بشنود و فارغ از انگیزه از آن بیرون خواهد شد، منافق است، مگر اینکه قصد رجوع و برگشت داشته باشد».[38]
امام امت(ره) فرموده میباشد: «مستحب میباشد آدم با هر که در مسجد حاضر نمیشود، طعام نخورد و در امور با وی مشاوره نکند و اهل یک محل وی نشود و از وی زن نگیرد و به وی زن ندهد».[39]
و از امام درست گو(ع) اورده شده که فرمود: «مساجد از همسایگانش که آن را زیارت نکردند، نزد معبود گلایه کردند. آفریدگار به آن ها وحی کرد: به عزت و جلالم قسم که نمازشان را نپذیرم و عدل و داد آن‌ها‌را دربین عموم آشکار نسازم و عفو و بخشش اینجانب به آنها نرسد و در بهشتم در مجاورت خود قرارشان ندهم».[40]
ب) آداب مسجد
1. آداب ورود به مسجد
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «هر که بخواهد وارد مسجد خواهد شد، موءدب و وقار وارد شود؛ چون مساجد، منزل‌های خداوند و دوست داستنی‌ترین محل‌ها پیش خدا میباشند».[41]
از اهل بیت(ع) آورده شده که فرموده‌اند: «بهتر آن میباشد که هنگام ورود به مسجد، آغاز با پای راست وارد شوی و هنگام خروج، با پای چپ بیرون شوی».[42]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «لا تَدخُلِ المَسجِدَ إلاّ بِالطَّهارَة وَ مَن دَخلَ مَسجِداً بِغَیرِ الطَّهارَِةِ فَالمَسجِدُ خَصمُهُ؛[43] وارد مسجد نشو، مگر با عصمت، و هر که بدون آن وارد گردد، مسجد معاند وی خواهد بود».
فاطمه زهرا(س) فرمود:
«نبی وقتی که درون مسجد می‌شد، اینگونه می‌فرمود: «بِسم اللهِ، اللَّهُم صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَاغفِر ذُنُوبی وَ افتَح أبوابَ رَحمَتِک؛ به اسم معبود، خدایا! بر محمد و آلش سلام بفرست، و گناهانم را ببخش و درهای عفووبخشش خویش را برایم گشوده کن».[44]
2. آداب حضور در مسجد
امام صادق(ع) فرمود: «هر گاه درون مسجد شدی، ستایش و قدردانی آفریدگار بگو و بر پیامبر صلوات بفرست».[45] فرستاده اکرم(ص) فرمود: «مساجد را گذرگاه قرار ندهید، مگر اینکه دو رکعت در آن نماز بخوانید».[46] امیرمؤمنان(ع) فرمود: «سنت این می‌باشد که وقتی در مسجد می‌نشینی، رو به قبله باشی».[47] پیامبر خدا(ص) فرمود: «ای اباذر! هر نشستی در مسجد بیهوده میباشد، مگر نماز تلاوت یا این که بیان اعلام کردن، پی‌دانش بودن و سؤال علمی کردن».[48]
در ذکر دیگری از آن حضرت آمده می باشد: «اِنَّما نُصِبَتِ المَساجِدُ لِلقُرآنِ؛[49] همانا مساجد برای قرآن سازه گذاشته گردیده‌اند».
طبق این ذکر، مساجد مکانی برای آشنایی، شناساندن و آموزش قرآن و حقایق آن و اجرای نرم افزار‌ها و دستورهای آن می بایست باشد؛ چنان که در بعد از ظهر فرستاده اکرم(ص) و امامان(ع) اینگونه بود.
به این ترتیب می بایست مساجد را عملاً تکریم و احترام آن‌ها را نگهداری کنیم و در توان قدرت از آن ها سود برگیریم و از آنچه در شأن مساجد و منزل‌های آفریدگار وجود ندارد، بپرهیزیم.
در حدیثی از امام درست گو(ع) آمده میباشد: «إنّما اُمِرْنا بِتَگرانقدرِ المَساجدِ لأنّها بُیوُتُ اللهِ فِی الأرض؛[50] ما مأمور به بزرگداشت مساجد گردیده‌ایم؛ چون مساجد، منزل‌های آفریدگار در روی زمین‌ به شمار میایند».
در مکان دیگر فرمود: کسی که مسجد را گرامی و از افکندن آب دهن و بینی در آن غربت نماید، در روز قیامت در حالی به لقای الهی نائل خواهد شد که خوشحال هست و طومار اعمالش به دست راستش داده می گردد».[51]
3. شغل های ناروا در مسجد
امام صادق(ع) فرمود: «جَنِّبُوا مَساجِدَکُم الشِّراءَ وَالبَیْعَ»؛[52] مساجد خویش را از دادوستد به دور نگهدارید».
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ورود به مسجد برای اشخاص جُنب و حایض، روا وجود ندارد».[53]
در ذکر دیگری فرمود: «سخن ناروا در مسجد، حسنات را میخورد؛ آن سیرتکامل که چهارپایان علف‌ها را می‌خورند».[54]
و فرمود: «مَن اسمَ فِی المَسجدِ بِغَیرِ عُذرٍ إبتَلاهُ اللهُ بَلاءً لازَوالَ لَهُ؛[55] کسی که بدون بهانه در مسجد بخوابد، خداوند اورا به بلایی گرفتار می‌نماید که از دربین رفتنی وجود ندارد».
امید‌است‌ با بهره‌گیری هر چه بیشتر از دستورهای گرانبها مدرسه اهل بیت(ع)، روز آپ دیت شاهد پررونق‌خیس شدن مساجد باشیم. ان‌شاء الله

مَسْجد جای عبادت پروردگار و خواندن نماز که ممکن است ساختمانی محدود یا این که زمین بدون سقف و دیوار باشد. مسجد قبا نخستین مسجدی است که در اسلام ساخته شد.

در شریعت اسلامی، مسجد آداب و احکامی ویژه دارااست. از مسجد غالباً برای عبادت جمعی و فعالیت‌های دینی گروهی به کار گیری میشود و مهمترین عبادتی که در آن به جا میاورند، نماز جماعت میباشد.

مسجد خلال کاربرد عبادی، کارکردهای اجتماعی، سیاسی، آموزشی و قضایی برای مسلمان ها داشته که برخی از این کارکردها تا به امروز باقی مانده است. مساجد در کشور‌ایران، نقش مهمی در موفقیت انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ش اجرا کردند.

فهرست
۱ مضمون‌‌شناسی
۲ مسجد در قرآن
۳ پیشینه مسجد در اسلام
۴ احکام و آداب مسجد
۵ اهمیت و فضیلت مسجد
۶ معماری
۶.۱ منبر
۶.۲ محراب
۶.۳ مناره
۶.۴ مقصوره
۷ کارکردها
۷.۱ کارکرد آموزشی
۷.۲ کارکرد اجتماعی
۸ نقش مسجد در انقلاب اسلامی کشور ایران و تامین مقدس
۹ جستارهای متعلق
۱۰ پانویس
۱۱ منابع
مضمون‌‌شناسی
«مسجَد» در زبان عربی به معنای نهادن پیشانی بر زمین و به خاک افتادن به نشانه کمال خشوع میباشد و مسجِد به معنای جایی میباشد که در آنجا سجده می‌نمایند.[۱] برخی معتقدند واژه مسجد از واژه‌ای غیر عربی «msgď» به معنای محل عبادت دریافت مسجد النبی کوهسنگی مشهد شد‌ه‌میباشد که در متون گویش آرامی مرتبط با قرن پنجم قبل از به دنیاآمدن مسیح وجود دارد.[۲] در بعدازظهر قبل از اسلام این کلمه و واژه برای اشاره به جای جای و معبدی بوده که در آن خدا را عبادت می‌کرده‌اند.[۳] برخی معتقدند واژه و کلمه «مساجد» در آیه چهلم سوره حج در همین مضمون‌ به عمل رفته می‌باشد.[۴]

دهخدا با استناد به منابع سابق و بیان مثال‌های بسیار از آنها نوشته می باشد که واژه و کلمه عربی مسجد، اصولا، به طور واژه «مَزگِت» از زبان آرامی وارد عربی و فارسی شد‌ه‌است.[۵] وی به گزارش این منابع آورده است که حروف «ز»، «گ» و «ت» در عربی به «س»، «ج» و «د» عوض شده و مسجد در عربی یعنی مکان سجده کردن. به نقل این منابع، مزگت به معنای نمازخانه، خانۀ خداوند، «منزل‌ای که برای پرستش پروردگار بسازند و هرکس خواست در آن عبادت نماید» و نظائر آن می‌آمده میباشد.[۶]

مسجد در اصطلاح رایج فعلی به معنای عبادتگاه خاص مسلمانان و محل نماز قرائت آنهاست. گفته‌اند از آن رو که مسلمان‌ها در نماز، سجده می‌نمایند و سجده غایت خضوع در عبادت میباشد، این جای را مسجد به معنای مکان سجده نامیده‌اند. مسجد، به نظر شرعی احکامی ویژه دارااست و به لحاظ دنیوی ممکن میباشد عبارت از یک ساختمان محدود فی مابین دیوارها یا این که یک زمین فارغ از سقف و دیوار باشد.[مستلزم منبع]

«مسجد جامع» نیز به معنای مسجد به عمل می‌رود ولی غالبا خواسته از این کلمه مسجدهای گران قدر یا این که مساجدی در شهرها هست که نماز آدینه در آن اقامه میگردد.[۷]

مسجد در قرآن
واژه و کلمه مسجد بیست و هشت توشه به صورت گردآوری و مفرد آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد در قرآن به کار رفته میباشد که در برخی از آن ها از اهمیت مسجد و نگهداری آن صحبت رفته هست؛ از جمله: «إِنَّما یعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّكاةَ وَ لَمْ یخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسی أُولئِكَ أَنْ یكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِین (ترجمه: مساجد را تنها كسی آباد میكند كه به معبود و روز قیامت ایمان آورد و نماز را برپا دارااست و زكات بدهد و از كسی جز معبود نترسد- امید است آنان هدایت یابند.)[ توبه–۱۸]

مالکیت مسجد در قرآن به معبود منسوب شده میباشد.(جن/۱۸) از امام راستگو(ع) از انگیزه احترام مساجد پرسیدند، آن حضرت در جواب گفتند: «چون مساجد منزل‌های پروردگار در زمین‌اند».[۸]

در آیه ۱۲۵ سوره بقره، به مسجد مکه که به عبارتی مسجدالحرام هست، تحت عنوان مکانی برای فعالیت‌های آیینی و نیز محل گرد هم آمدن اشاره شد‌ه‌است [۹] و در آیه ۹۶ سوره آل عمران این مسجد تحت عنوان نخستین منزل‌ای که برای عبادت عموم برپا گردیده، مذکور میباشد.[۱۰]

پیشینه مسجد در اسلام
عبدالحسین زرین‌کوب:

«که ذکر کرد در اسلام، آئین را با هنر سازش وجود ندارد؟ برعکس، این هردو یکدیگر را در آغوش می کشند و آن هم در مسجد.»[۱۱]

بنابر تعالیم رسول اکرم(ص)، عبادت پروردگار و نماز، به مکانی خاص نیاز ندارد و در هر جایی از زمین می‌قدرت معبود را عبادت کرد و نماز گزارد؛ چنان که در حدیثی از آن حضرت نقل شده است: «جُعِلَت لِی كُلَّ أرضٍ طَیبَةٍ مَسجِداً وَ طَهوراً (همگی زمین برای اینجانب تمیز و مسجد رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد قرار داده شده است.»[۱۲]) بدین رو، مسلمان‌ها قبل از سفر، جایی خاص برای نماز گزاردن نداشتند و هر جا که امکان آن مهیا بود نماز می‌خواندند و رسول(ص) هم پا عده ای انگشت‌شمار مانند امام علی (ع) نماز را به طور مخفیانه ادا می کرد.[۱۳] بنابر گزارش‌هایی در منابع تاریخ اسلام، آن حضرت پس از علنی شدن دعوت، گاهی کنار کعبه نماز می‌گزارد.[۱۴]

مسجد قبا نخستین مسجدی هست که در اسلام ساخته شد. وقتی پیامبر از مکه به مدینه می‌آمد، قبل از ورود به مدینه یک هفته در قبا ماند و درین مجال به درخواست عموم مسجدی درین حوزه‌ تشکیل داد. بعضی گفته‌اند این مسجد به سفارش عمار یاسر ایجاد شده است.[۱۵]

با مسافرت مسلمانان به مدینه، فرستاده مکانی را برای نماز جماعت و نیز گرد‌همایی مسلمانها برگزید و با ملازمت مؤمنان آن جای را به صورتی معمولی برای این کار آماده کرد. این مسجد که مسجدالنبی یا این که مسجد فرستاده اسم گرفت، به زودی رده ویژه‌ای نزد مسلمانها یافت و به مکانی برای عبادت، آموزش مذهبی، شغل‌های جمعی و تصمیم‌گیری‌های مهم سیاسی تبدیل شد. تا قبل از این، پیامبر در برخی مکانهای مکه به همراه مؤمنان نماز جماعت خوانده بود اما جایی را تحت عنوان مسجد گزینش نکرده بود.[مستلزم منبع]

مسجدْ پس از مسافرت، افزون بر عبادت، مرکزی برای اداره حکومت بود و آن گاه تحت عنوان مکانی آموزشی و تبلیغی نیز به شغل رفت. ابعاد هنگامی دار‌الحکومه و مکتب ساختند، مسجد به عبادت تخصیص داده شد؛ گرچه گهگاه از آن تحت عنوان مکتب نیز استعمال می شد.[۱۶]

نمایی از مسجد کوفه
در جریان فتوحات عراق و شمال آفریقا در قرن اولیه هجری، مسلمان ها شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد با الگوبرداری از نبی اکرم(ص) در مدینه، معمولا فضایی را که در راءس اردوگاه‌هایشان قرار داشت به مسجد مهم تخصیص می‌دادند. با تبدیل شدن پادگانها به شهرهایی زیرا بصره، کوفه، فسطاط و قیروان این محل‌های عبادت نیز به بناهایی همیشگی تبدیل شدند. از همین سر مشق در بنیانگذاری بغداد در قرن دوم هجری و قاهره در قرن چهارم هجری به کارگیری شد. مسلمانها در شهرهایی که فتح می‌کردند مانند دمشق، بیت المقدس و مدائن مساجد خویش را در محل معابد کلیساها و قصرها سازه می‌نهادند.[۱۷]

تاسیس مساجد بعداز مسجد قبا و مسجد النبی در دیگر مناطقی که اسلام بدانها طریق می‌یافت، ایفا می‌گرفت. در قرن اولیه قمری مسجد کوفه(۱۷ق.)، مسجد فسطاط(۲۱ق.) و جامع بصره(۲۴ق.) به اهتمام مسلمان ها ساخته شد.[۱۸]

به گفته ابن خلدون(م. ۸۰۸ق) دو نوع مسجد شهری وجود داشته می‌باشد: مساجد بزرگ زیر اختیار دولت برای نمازهای آدینه و اجتماعات مهم مسلمان ها و مساجد خرد که توسط بخش‌های متعدد جمعیت شهری ساخته و اداره می‌شدند. در طول اول معمول این بود که به تاسی از آداب و رسوم قبل از اسلام و نیز طرز و سیره پیامبر در مدینه، خلفا یا این که فرمانداران منصوب آن‌ها اقامتگاه خویش را در کنار مسجد جامع برپا نمایند در حالی که عموم ساده مساجد خویش را در محله ها خویشاوندان‌ای خویش می‌ساختند. با افزایش شدید توان و گنج امپراتوری‌های اسلامی و غیروابسته شدن اقامتگاه حاکمان، بر تعداد مساجد دولتی و غیردولتی به شدت افزوده شد. هر دو نوع معمولا به امداد عموم و درآمدهای اوقاف تأسیس و مراقبت می‌شدند.[۱۹]

کارآیی مسجد غالبا برای برپایی عبادات روزمره و نماز آدینه بوده که مردان بیشتر در آن کمپانی می‌کردند. زنان در عقب صف مردان در حالی که پرده‌ای فی مابین آنان و مردان بود یا این که در اتاقی غیر وابسته و یا این که در طبقه بالا در مراسم حضور داشتند.[۲۰]

به منجر وجود احکام خاص مسجد، غالبا مکانی سوا معبد برای وضو تخصیص داده می شد.[۲۱] در تاریخ شیعه همچون اهل تسنن، التفات مساجد و قدرت آنان فراز و نشیب فراوان داشته میباشد. مسجد مرقدهای شیعه ها در کربلا و نجف از جانبداری آل بویه(قرن‌های چهارم و تا پنجم قمری) و صفویه(قرن‌های دهم تا یازدهم قمری) بهره مند بوده میباشد. سلسله فاطمی اسماعیلیه(قرن‌های چهارم تا ششم قمری) مساجد بخش اعظمی را در شمال آفریقا تا مصر و حجاز سازه کرد و در تحت تامین قرار داد. صفویه همین فعالیت را در ایران و کشورهای حاشیه دریا خلیج عجم اعمال اعطا کرد. با این موقتا، وقتی که جمعیت شیعه مقهور نیروهای سنی شدند، خیر تنها فرآیند مسجدسازی به واحد سنجش بسیاری کاهش یافت؛ بلکه برگزاری مراسمی مانند نماز آدینه نیز رو به کاستی بنیان.[۲۲]

احکام و آداب مسجد
از به عبارتی زمان که مسجد در اسلام نهاد نهاده شد، احکام و آدابی برای حضور در آن و رفت و آمد به آن در قرآن و حدیث بیان گشت. به ظواهر، اولیه احکام و آدابی که برای مسجد برشمرده شد، مرتبط با اموری مانند عصمت و طهارت و نظافت بود. مثلا، پیشنهاد‌هایی اکید از رسول اکرم(ص) درباره اجر پاکیزه کردن مسجد و ملامت آلوده کردن آن، در مشت میباشد که راجع‌به «آداب» می‌گنجند.[۲۳] درباره فرد نمازگزار و اشیا و حالات مرتبط با وی نیز احکام شرعی خاصی اوضاع و احوال شده است؛ برای مثال ورود به مسجد در وضعیت جنابت حرام شمرده گردیده یا این که پوشیدن لباس سپید و پاکیزه برای حضور در مسجد مستحب و خرقه سیاه و چرک مکروه است.[۲۴]

اهمیت و فضیلت مسجد
عبدالحسین زرین‌کوب:

«در حین نسلها و قرون در مسافت آفاق متفاوت، هنر اسلامی ملجائی منزه‌خیس و نمایشگاهی امن‌خیس از مسجد نداشته میباشد.»[۲۵]

در تمدن اسلامی، متاثر از قرآن کریم و احادیث بزرگان شرعی، مسجد حرمت و رده ویژه‌ای دارد. قرآن کریم برپا داشتن و نگهداری مسجد را فعالیت افرادی خوانده که به خدا و روز قیامت ایمان دارند.[۲۶] قداست و فضیلت مسجد نزد مسلمانها از دست اندرکاران مراقبت بنای آن بوده است. مسلمان ها بنابر آموزه‌های اسلامی، خویش را مکلف به مراقبت و تعمیر مساجد می‌دانستند و بدین رو، می‌کوشیدند در عمارت، محافظت و مرمت مسجد نقشی بر عهده گیرند.[۲۷]

مسجد مهم‌ترین بنای حوزه تمدن اسلامی میباشد چون در حین چهارده قرن همه نبوغ و استعداد معنوی و هنری و مهارتهای صنعتی در ساختن و بنای مسجد تمرکز یافته میباشد.[۲۸]

معماری
مساجد در بخش ها مختلف فقیه به لحاظ معماری همانندی‌هایی بسیار به یکدیگر دارا‌هستند؛ با این موقتی، در هر حوزه‌‌ای پذیرای مختصات معماری و هنری آن حوزه‌ نیز گردیده و تفاوتهایی با دیگر مساجد یافته‌اند. بنابراین، معماری مساجد هر مرز و بوم گویای خصوصیت‌های معماری مستقر آن میهن شد‌ه‌است.[۲۹]

مساجد در کشورها و بخش ها مختلف علی رغم اختلافهای معماری، بناها، بخشها و اشیای تحت را همگی دارایند:

منبر
قبل از ظهور اسلام منبر در حجاز وجود نداشت و سخنرانان برای سخنرانی بر نیزه توکل می‌دادند و کلام می‌راندند. پیامبر اکرم(ص) نیز شروع رسالت به طور ایستاده و با توکل بر درختی (استوانه حنانه) خطبه می خواند تا این که برای وی منبری با سه یا این که چهار پله ساختند. در برخی منابع روایی از کلمه «منبر» برای سخنرانی فرستاده(ص) خیال و خاطر گردیده که شاید بتوان از آن برداشت کرد که در آن مجال منبر به کار می‌رفته میباشد؛ به عنوان مثال کلینی آورده میباشد: «صعد رسول الله(ص) المنبر ذات یوم فحمد الله و اثنی علیه و...؛ روزی رسول(ص) از منبر بالا رفت و آنگاه خدای را تشکر و ثنا بیان کرد و....»[۳۰] البته در‌این که چه کسی برای وی منبر تشکیل داد اختلاف است. منابع از غلام زنی از انصار،[۳۱] غلام زنی از مهاجران،[۳۲] یکی‌از صحابه[۳۳] یا این که مردی رومی مذکور‌اند.[۳۴]

منبر آغاز محل راهنمایی رسول اکرم(ص) برای مؤمنان و مقام تجلی کلام آفریدگار بر گویش وی بود. آنگاه حضرت، در مساجد جامع شهرهای متعدد منبر ساختند و به ندرت در قرون آجل تاکنون این سنت به همگی مساجد شهرها و روستاهای گسترش یافت. منبر در زمان تاریخ از کارآمدترین اجزای مسجد بوده هست. منبر تریبون حکومت اسلامی بود، از آن برای نقص‌ خطبه و پند و اعلام موضع ها سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به کار گیری می‌شد. با سپری شد مجال، مبلغان و واعظان از آن برای تبلیغ دین، فقها برای ذکر احکام آیین و درس دادن معارف اسلامی، مفسران برای تبیین نکات قرآنی و محدثان برای ذکر و املای روایات به کارگیری کرده‌اند.[۳۵]

محراب
نوشتار اصلی: محراب
محراب یک تورفتگی قوسدار میباشد که در دیوار قبله درنظرگرفته شده میباشد و جهت مسجد الحرام را نماد میدهد. محراب این چنین، در آخرها سده اولیه هجری خلاقیت شد. قبل از آن، جهت قبله را در مساجد گشوده بدون دیوار از روش فرو کردن عمودی در ماسه یا این که چنان که در منزل فرستاده در مدینه فعالیت شد، به امداد یک قطعه سنگ نشانه می‌دادند.[۳۶]

مناره
مناره، بنا‌ای ساختمان بلند‌مانند می باشد که کارکرد نخستین‌اش اذان بیان کردن بر فراز آن هنگام نمازهای پنجگانه بوده میباشد. مأذنه، مئذنه، منار، صومعه و گل‌مجموعه، نامهای دیگری هستند که برای این بنا به عمل می روند. در طول رسول(ص)مساجد مناره نداشتند. با گسترش دولت اسلامی و بزرگ‌خیس شدن شهرها، لازم شد تا در کنار هر مسجدی مناره‌ای برای اذان اعلام کردن و خبر رساندن عموم از وقت نماز بسازند. امروزه که مسلمان ها از وسایل دیگری برای دوراندیشی از وقت نماز و شنیدن اذان منفعت می‌برند، کارکرد مناره‌ها صرفا تزیینی و تشخیص مساجد از سایر بناهای شهر است.[۳۷] تعداد مناره‌های مساجد در بخش ها متعدد یکسان وجود ندارد. در کشور ایران، موفق

ام حبیبه و ام سلمه (همسران فرستاده خدا6) در كشور حبشه تصاویرى دیدند و مشاهدات خویش را برای پیامبر6 بیان کردند؛ آن گاه پیامبر6 فرمودند: آن ها مردمى می باشند كه هرگاه مرد صالحى از آن‌ها مى‏میرد، بر قبر وی مسجدى مى‏ساختند و شکل هایی را تصویر مى‏كردند. آنان بدترین عموم نزد آفریدگار در روز قیامت مى‏باشند.[9]

ابن عباس نقل مى‏كند: فرستاده خدا6 زنانى كه قبور را زیارت مى‏كنند و كسانى كه آن ها را مسجد مسجد النبی کوهسنگی مشهد اتخاذ كرده و لامپ پر‌نور مى‏كنند، لعن كردند.[10]

آغاز ما یحتاج میباشد مصادیق مسجد قرار دادن قبور از حیث دو مجموعه پر‌نور گردد و درپی، به رسیدگی بارزترین مصادیق جلوگیری کردن پرداخته خواهد شد:

مصادیق مسجد قرار دادن قبور اولیا از نظر فریقین
الف: طریقه وهابیت

از آحاد مکتوبات وهابیت و عقیده پرداز این تامل (ابن تیمیه) به دست می‌آید که یکسری دستور، مصداقِ مسجد قرار دادن قبور میباشد که به طور اجمال به یکسری مثال آن اشاره می‌کنیم:

نماز قرائت در کنار قبر،[11] رو به قبر[12] یا این که بالای قبر؛
ساختن مسجد بر قبور[13]و در مجاورت قبور؛
ساختن گنبد بر قبور؛
سجده بر قبر؛
تبرک به قبر؛
دعا نزد قبر
طلب حوائج از مالک قبر؛
استغاثه به وی؛
پیمان به معبود به حق وی؛
گذاشتن قرآن بر قبر، جهت تلاوت قرآن؛
ب: نگرش احناف

با تفحص در کتاب ها علمای احناف، مواقعی را که آنان مصداق مسجد قرار دادن قبور اولیا میدانند، اجمالاً بدین شکل هستند:

قرائت نماز بر قبر[23]یا این که قبله قرار آن‌ها؛[24]
ساختن مسجد بر قبور؛[25]
سجده بر قبر؛[26]
برگزاری کارها لهوی در کنار قبر؛[27]
رسیدگی چهار آیتم از مفاد مسجد قرار دادن قبور
هم اکنون که به مصادیق مسجد قرار دادن قبور، از حیث فریقین اشاره شد، مایحتاج میباشد آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد به نظارت تطبیقی آن ها پرداخته گردد؛ ولی پژوهش همگی ی مصادیق نقل شده از ظرفیت این نوشته ی علمی بیرون میباشد و مواقعی مانند استغاثه، تبرک و... خویش گفت و گو مستقلی می طلبد. در‌این نوشته ی علمی به تحقیق چهار گزینه از موردها بالا پرداخته می‌شود.

دقت و احترام به اولیا ی الهی فی الجمله مقبول تمامی فرق اسلامی میباشد؛ البته آنچه آیتم اختلاف میباشد، مقدار اعتنا به آن‌ها میباشد. برخی از مسلمانها (به خصوص وهابیت) در مورد دقت به قبور اولیا، نگاهی مشقت بار گیرانه و حداقلی دارا هستند و بخش اعظمی از اموری که مسلمان‌ها اجرا میدهند را بی دینی یا این که دارنده شائبه بی دینی می‌دانند؛ ولی بخش اعظمی از مسلمان ها این نگاه را نپذیرفته و دلایلی بر تایید صلاحیت آن اقامه می نمایند که‌این دو نگاه، سرمنشأ اختلافات متعددی در میان مسلمان ها گردیده‌است.

یکی مسائل آیتم دعوا در میان فرق اسلامی، مسئله مسجد قرار دادن قبور اولیای الهی میباشد. مهمترین ماجرا گزینه دعوا، روایتی از حضرت رسول6 میباشد که یهود و نصاری را به خیال مسجد قرار دادن قبور پیامبران شان گزینه لعن و مذمت قرار داده و مسلمانها را از این فعالیت بر حذر داشته اند؛ ولی زیرا در حدیث، مصداق مسجد قرار دادن ذکر نشده، عرصه برای برداشت های فردی و گوناگون گشوده گردیده‌است.

این پژوهش همت داراست تا بینش وهابیت و عقیده پرداز آنان یعنی ابن تیمیه، و مذهب حنفی (از تبارک ترین مذهب ها اهل سنت) را رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد در مصداق شناسی مسجد قرار دادن قبور اولیا به طور تطبیقی تحقیق کند و به‌دنبال با گستردن بیشتر، به چهار آیتم مصداقی بپردازد، تا مورد ها اتفاقی و اختلافی فریقین بیشتر پر‌نور خواهد شد.

پرسش این میباشد که آیا مسجد قرار دادن قبور اولیا، مقبول وهابیت و احناف میباشد؟ این دو دسته چه مواردى را روا و چه مواردى حرام را می‌دانند و استدلال آن‌ها چیست؟ این قضیه هرچند در کتاب های علمای وهابیت و حنفی به طور متفرق گفته شده، البته گردآوری مصادیق مسجد قرار دادن قبور از دید دو فرقه و نظارت تطبیقی در بین آن‌ها شکل نگرفته میباشد.

فرض بر این میباشد که گرچه این دو تیم، در برخی از مصادیق هم درنگ میباشند، ولی در چیره مصادیق نقل شده اختلاف فکری دارا‌هستند و علمای حنفی منش معتدل تری در پیش گرفته اند.

مداقه ذکر این نوشته‌علمی آنجا پر‌نور می‌گردد كه ابن تیمیه و وهابیت، این مورد را همانگونه كه ذکر گردد شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد از مصادیق بی دینی[1]یا این که سبب ساز ورود به کفر میدانند؛[2] از طرفی هم همت دارا‌هستند تا بینش تحریمی مسجد قرار دادن قبور را، نظریه تمامی مسلمان معرفی كنند.[3]

مسجد سهم بسزایی در بازدارندگی شخص از انحراف و وقوع جرم و جنایت در جامعه دارااست و این وظیفه را از روش تشویق اشخاص به لمس کردن معاش فقرا و نیازمندان در جامعه، همدردی با آنها، تامین از وی و یاری به آن­ها با دادن زکات و صدقه اعمال می­ د هد تا وی را از ارتکاب جرم و تجاوز به دستمزد و بودجه دیگر افراد گشوده داراست.
در شرایطی‌که یکی‌از نیازمندان و مستمندان به بودجه دیگری تجاوز و دست درازی نماید، همگان از این فعالیت اندوهگین و خشمگین می­ شوند و از نا امنی به وجود آمده در جامعه، ابراز نگرانی و خوف می­ نمایند.
بنابراین یک کدام از نقش ­های مسجد در بازدارندگی از جرم، تبیین عنایت پند به مردم مسلمان‌ها و خیرخواهی مسجد النبی کوهسنگی مشهد برای آنها در اسلام، به ویژه برای حکمرانان میباشد. همینطور یکی حقوق و دستمزد حکمرانان اطاعت از آن‌ها و عدم سرکشی و طغیان عموم علیه وی به شمار می ­رود؛ چون تحریک به طغیان، منجر ساخت و ساز فتنه و نبرد می­ گردد که‌این خویش نابود کنندة شالوده ­های امت اسلامی و تضعیف و حتی تخریب اقتصاد یک سرزمین میباشد.
4. تربیت همسایگان با تقوا
به عنوان مثال دستاوردهای مسجد در تحقق امنیت شخصی، تأمین و تربیت همسایگان صالحی میباشد که دیگر همسایگان از شرّ وی در جانبداری می باشند. همینطور تربیت همنشین­ های نیکو که سودرسانی آن­ها بیش تر از ضررشان میباشد.
همنشین لایق ­ا ی که بشر با آن معاشرت می ­نماید، در صورتیکه با وی همگن باشد، شایسته ترین همپا و مددکار او برای حقیقت و صحت گردد، در غیر این شکل یا این که دربین دو همنشین طلاق می­ ا فتد و یا این که خرابی و تباهی همنشین بد، بشر را به سمت تباهی می­ کشاند. این یکی‌از اصلی ترین و خطرناک ترین پیامدهای همنشین بد برای آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد بشر به شمار می ­رود؛ به این دلیل که همنشین ناشایست معمولاً تـأثیرات متعددی بر روی خردسال ها معدود سن و سال دارااست و آن­ها را از منش صحیح گم راه می ­سازد. امری که خویش سبب می­ خواهد شد فرایند اصلاح آن­ها به شدت سخت گردد. حتی‌د‌ر برخی از مفاد به غیرممکن شدن این فرایند سبب می ­خواهد شد. از این رو، یک کدام از مهم ترین دشواری­ های مسجد در تأمین امنیت شخصی و تربیت اهل یک محل و همنشین باتقوا و لایق مخفی میباشد.
5. ساخت‌و‌ساز جامعة امن:
آنچه در متن جامعه چهره می ­دهد؛ چه عالی و چه بد، از خانواده، مکتب و دیگر عرصه ­­های جامعه نشأت می­ گیرد. پس چنانچه جامعه در حوزة کردار و تعاملات خویش تندرست باشد، این خصوصیت در اخلاق و رفتار عموم در متن جامعه (بازار، وسایل حمل و نقل همگانی، کارخانجات و...) نیز تأثیر می­ گذارد. جامعه و گوشه و کنار تأثیر متعددی بر تربیت فرزندان و در کل همة عموم داراست. هر تعدادی فرزندان در خانواده و مکتب به صحت تربیت شوند، البته وقتی که وارد فضای جـامعه می­ شـوند، با انـواع مفاسد و وسوسه ­ها مواجه می­ گردند که ویرانگر تربیت شایستة او می باشند. به این ترتیب، پیامبرخدا، برای فضا جامعه التفات بسیار قائل بودند و به زنان امر می­ دادند که در منزل بمانند و صرفا در مواقع نیاز از منزل بیرون شوند. در غیر این شکل در صورتی‌که از منزل بیرون شدند، با عفاف و پوشش بدون نقص این شغل را ایفا دهند و زینت خویش را برای نامحرمان در جامعه آشکار نکنند؛ چون که جامعه پر‌از آدم­ های متعدد و متعدد میباشد.
همینطور فرستاده الله (صلی الله علیه و آله) ، از نشستن بیهوده و بی استدلال در مسیرها و خیابان­ ها نهی کردن نموده­ ا ند. درصورتی که اینگونه کاری نیز موردنیاز شد، فرد بایستی رعایت کردار حسنه را داشته باشد. نگاه خود را در دست گرفتن نماید و فرمان به مشهور و نهی از منکر کند. در صورتی‌که فرزندان به دور شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد و اطراف جامعه وارد شوند و منکرات و مفاسد متعددی را فی مابین والا و خرد ببینند و با بیکاران و متکدیان عکس العمل نمایند، سوای شک از آن­ها تأثیر خواهند گرفت و به رویه انحراف کشیده خواهند شد. البته در صورتیکه همین وقت را در مسجد سپری نمایند و به نماز، فراگیری، مراقبت و خواندن قرآن کریم و مهربان بپردازند، از طرفی در خانواده و مکتب نیز با نهی از منکر مواجه شوند و در متن جامعه نیز شاهد جلوگیری از منکرات و مفاسد باشند، با یقین در آن­ها تأثیر مثبت رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد خواهد داشت. در سود از منکر و مفاسد متنفر خواهند شد و از مشایعت با اهل خرابی و گناه بیزار خواهند گشت

از حیث عملی نیز، فرستاده (ص) در‌این فرمان نه، مانند بقیه شغل های نیک، استاد بشریت بودند، چنانکه در تاریخ آمده میباشد: پیغمبر اکرم (ص) زمینی را وقف کرد و منافع آن را برای ابن السبیل صدقه قرار بخشید.[12] همینطور مردی یهودی به اسم «مخیرق» که در پیکار اُحد مسلمان گردیده بود، یاروهمدم لشکر مسجد النبی کوهسنگی مشهد اسلام در نبرد با مشرکین کمپانی کرد، وقتی که به سوی اُحد جنبش میکرد وصیت کرد که در صورتیکه اینجانب مُُردم هفت قطعه باغهای اینجانب متاع پیامبر الله (ص) باشد. (مخیرق در آن نبرد کشته شد) و آن هفت گلشن از به عبارتی تاریخ یعنی از سال سوم سفر به ملک فرستاده معبود (ص) در آمد و آن حضرت نیز در آن تصرف کردند و کارگران رسول اکرم (ص) باغات را اداره می کردند، تا سال هفتم مسافرت فعالیت به این قرار سپری شد و در به عبارتی سال آن حضرت باغها را وقف کردند، این باغات وقف خاص یعنی وقف بر فاطمه (س) دختر پیغمبر (ص) بود. امام سجاد (ع) فرموده: بعد از درگذشت فرستاده خداوند (ص) عباس با فاطمه (س) در تصرف حوائط سبعه مخاصمه کرده امیر المؤمنین و دیگر کسان سند دادند که حوائط بر فاطمه (س) وقف میباشد.[13]حضرت فاطمه (س) هنگام شهیدشدن وصیت طومار ای در ارتباط این باغها تهیه و تنظیم و تولیت این وقف را که از لحاظ دینیً در مشت وی بود به امیر المؤمنین و حسنین (ع) واگذار کرد، متن این وصیت طومار به گزارش امام باقر (ع) در کتاب وسائل الشیعه آمده میباشد[14].

موقوفه های فرستاده اکرم فقط مخصوص در‌این هفت گلشن ذکر شده خلا بلکه در کتاب ها تاریخ زمین های دیگری رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد را به اسم صدقات پیامبر الله (ص) بیان کرده اند.[15]

د ـ وقف در معاش اهل بیت (ع):
ائمه (ع) با تأسی از پیغمبر اسلام و حضرت زهرا (س) و تحت عنوان امام و رهبر و مدرس جامعه مسلمین اهتمام متعددی در توسعه فرهنگ و تمدن وقف در جامعه داشته اند، با پیمان وصل و تقریر خویش این مبادرت پروردگار پسندانه را گزینه ترغیب و مدد قرار می دادند. در جایگاه شغل نیز ائمه (ع) به فراخور بضاعت مالی که دانسته اند و مصلحتی که تشخیص می دادند مبادرت به وقف اموال خویش می نمودند. فی مابین ائمه (ع) حضرت امیر (ع) بیشترین موقوفه ها را داشته اند.

در مناقب ابن شهر آشوب آمده میباشد که «علی (ع) در "ینبع" صد چشمه در آورد و برای حاجیان منزل آفریدگار وقف فرمود و چاه هایی در رویکرد کوفه و مکه حفر کرد و مسجد فتح را در مدینه و مسجدی را در مقابل قبر حمزه و در میقات و کوفه و بصره و آبادان سازه کرد»[16]

وقف طومار های زیادی از حضرت امیر (ع) به یاگار باقی مانده که به دلیل اختصار از بیان آن‌ها صرف لحاظ میکنیم[17].

با اعتنا به اهتمام زیاد فرد پیامبر خداوند (ص) و جانشینان آن حضرت به مسأله وقف می شود به منزلت و نقش وقف در پویایی اسلام پی موفقیت که پویای آیین اسلام به زنده ماندن شعائر و احکام اسلامی و برخورداری رهروان آن از امنیت روحی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... میباشد.

1. نقش وقف در تأمین اجتماعی:

فقر یکی مانع ها عمده گسترش و روشن بختی بشر و به فعلیت وصال قوه ها و استعدادهایی میباشد که آفریدگار متعال برای نیل بشر به کمال متبوع: (که مقصود آفرینش آدم بوده میباشد) به وی داده میباشد. یکی‌از جاهایی که «وقف» می‌تواند به صورت فعّال وارد کار خواهد شد و سختی ها به روزی و به فعلیت وصال استعدادهای بشر را برطرف نماید، در ذکر محو فقر و در فیض تأمین اجتماعی میباشد. بازرسی اجمالی تاریخ وقف این واقعیت را پر‌نور می نماید که اول علت های واقفان برای اقدام به وقف، هلاکت فقر و محرومیت از جامعه مسلمین آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد بوده میباشد چنان که در تاریخ آمده میباشد. قطعه زمینی از زمین ها خیبر به عُمر رسید، قدمت به حضور رسول (ص) شرفیاب شد و استخراج تکلیف کرد. فرستاده (ص) فرمودند: میتوانید اصل آن را صدقه بدهید که فروخته نشود، بخشیده نشود و به ارث منتقل نگردد. و قدمت اینگونه کرد و عواید آن را برای فقرا، خاندان، بردگان، در منش آفریدگار مهمان و ابن سبیل قرار بخشید.[18] و نیز در وقفنامه حضرت امیر (ع) پس از ثنا و ثنا آفریدگار متعال آمده میباشد:

«علی ، عبدالله و امیرمؤمنان، دو مزرعه ابن نیزر و بغیبغه را برای فقرای مدینه و ابن سبیل صدقه قرار اعطا کرد، تا خدا روز قیامت فیس شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد اورا از حرارت حریق مصون دارااست. فروخته نمیشود، بخشیده نمیشود، تا به دست وارث هستی (آفریدگار ) رسد»[19].

ارتباط عموم و مسجد وقتي عموم به مسجد مي مراحل، بايد زينت هاي خودشان را هم پا ببرند. قرآن صريحاً گفته: يا بني انسان خدوا زينتكم عند كل مسجد (اعراف، 13) مؤمنان بايد با بهترين خرقه و بو در مسجد حاضر شوند. آيه ديگر مي فرمايد: المال و البنون زينه الحياه الدنيا (كهف، 64) اموال و اولاد زينت میباشد.مسجد مي روي، زينتت را همراهت ببر. يعني دست فرزندت را بگير و او‌را هم به مسجد ببر. کالا زينت میباشد. يعني مسجد مي رود پول همراهت ببر تا فقيري سير يا نياز مؤمني برطرف خواهد شد.
مسجد نبايد تبديل گردد به معبد پيرمردها و پيرزن ها. تمامی عموم در تمامی سنين بايد به مسجد بيايند. اين مسجد النبی کوهسنگی مشهد سیرتکامل نباشد كه از جملهً پيرمردها بيايند مسجد و جوانان در دکان و در درحال حاضر كسب و كار باشند. معبود در آيه 101 سوره نساء به پيغمبر (ص) مي فرمايد وقتي در نبرد و رويارويي با معاند هستي و مي خواهي نماز بخواني، کلیه لشكر به تو اقتدا نكنند. برای مثالً در شرایطی که دويست نفر هستيد، صدنفر به تو اقتدا كنند، صد نفر نگهباني بدهند كه معاند حمله نكند. ركعت نخستین را بخوان، ركعت دوم كه گفتي بحول الله و قوته اقوم و اقعد، اين 100 نفر كه به تو اقتدا كرده اند قصد فرادي كنند و خودشان سريع نماز را به پايان برسانند و بروند اسلحه را از آن دسته ديگر بگيرند تا آنهايي كه نگهباني مي دادند، به ركعت دوم نماز برسند. يعني در يك نماز دوركعتي، همگی سپاه شركت كنند. ما از اين چه مي فهميم؟ از اين مي فهميم كه به عنوان مثالً در شرایطی‌که دو زن در منزل میباشند كه يكي از آن‌ها سالخورده و ديگري جوان میباشد، اين سیرتکامل نباشد كه هميشه زن سالخورده به مسجد بيايد و زن جوان به كارهاي خانه و رسيدگي به فرزندان رسد. بلكه يك روز وی به مسجد بيايد و روز ديگر زن جوان خیس به مسجد بيايد. يكي از افت هاي جامعه ما اين میباشد كه مسجدي ها يك قشر می باشند و در غير مسجد يك قشر ديگر می باشند.
متوليان مسجد
هيئت امناي مسجد بايد اشخاص صالح باشند. قرآن مي گويد: ان اولياوه الا المتقون (انفال43) اولياي مسجد تنها بايد اشخاص صالح و بشر هاي شجاع باشند.انما يعمر مساجد الله اینجانب آمن بالله و اليوم الاخر و اقام الصلاه و آتي الزكاه و لم يخش الا الله (توبه، 81) صرفا كساني حق تعمير و ساختن مسجد را دارا‌هستند كه ضم ن آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد ايمان به پروردگار و قيامت، نترس باشند. بشر ترسو وقتي متصدي مسجد شد، مسجدداري اش هم همدم خوف مي خواهد شد.
هرپولي را نبايد براي مسجد پذيرفت. قرآن مي گويد مشركين حق ندارند پول بدهند براي تعمير مسجد. (توبه، 17) بلكه مسجد بايد با پول پاك بشر پارسا و شجاع ساخته خواهد شد. پيشنماز مسجد بايد كسي باشد كه اشخاص زيادتري را به مسجد بكشاند. روحاني مسجد بايد از حال و روز نمازگزاران استحضار داشته باشد. پيغمبر(ص) فرمود هر كسي كه فرزنددار شد، به اینجانب خبر دهيد. هر كسي هم از دنيا رفت، به اینجانب خبر دهيد.
شرايط عمران و توليت مساجد از نگاه قرآن كريم تصدّى توليت و پرداختن به تعمير مساجد شرايطى دارااست:
الف اعتقادى ؛ ايمان به مبداء و معاد. ب عملى ؛ برپا داشتن نماز و پرداخت زكات .
ج روحى ؛ شجاعت و نفوذ ناپذيرى . قرآن كريم مى فرمايد: إ نّما يعمر مساجد اللّه اینجانب رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد ءَامن باللّه و اليوم الاخر و اءقام الصّلوة و ءَاتى الزّكوة لم يخش إ لاّ اللّه مسجد پايگاه اساسی عبادى و اجتماعى مسلمانها میباشد ، سازه بر اين هم متولّيان آن بايد پارسا و پاك باشند، هم اپ هايش تولیدکننده و تربيت كننده ، هم میزان دارایی اش مشروع و حلال ، هم مسجديان اهل زهدوتقوا؛ در شرایطی که سازندگان مساجد، جباران و سلاطين باشند و پيشنمازان آن اشخاص بى سواد و ترسو، و خادمان آن هم اشخاص بى هم اکنون ، طبعا مساجد از غرض اصلى خویش شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد كه آبادى معنوى میباشد ، به دور خواهند ماند

دومی گنبد گرانقدر دنیا از نگاه حجم وابسته به مسجد ایاصوفیه در شهر استانبول میباشد. این مسجد که ۱۴۰۰ سال پیش تحت عنوان کلیسای جامع قسطنطنیه آیتم به کار گیری قرار می گرفت، در طی تاریخ دستخوش تغییرات بسیار متعددی گردیده‌است و قصه مالامال فراز و نشیبی داراست. ایاصوفیه در کمال تعجب در کمتر از شش سال مسجد النبی کوهسنگی مشهد ساخته شد و به همین عامل شاهد خطاها فنی بسیار متعددی در آن بودیم.
به خیال شتاب بسیار زیاد در ایجاد کرد این سازه، به خصوص در سقف آن، سقف این سازه گنبدی یک توشه در طی ایجاد کرد و یک توشه هم دو ده سال بعداز نقطه پایان ایجاد کرد فرو سرازیرشد و همین زمینه سبب ساز شد تا برای سومی توشه گنبد این مسجد با معماری و مهندسی فوق العاده ای ساخته گردد تا دیگر با اختلال فرو ریختن آن مواجه نشوند.

در هنگامی که عثمانی ها شهر استانبول مدرن را فتح کرده و به قلمرو اسلامی خویش افزودند، در غایت این کلیسا با دو‌مین گنبد گرانقدر عالم تبدیل به مسجد این شهر شد و امروزه نیز از ایاصوفیه تحت عنوان یک کدام از مطرح ترین مساجد دنیا و از گنبد آن تحت عنوان دو‌مین گنبد تعالی عالم خاطر میگردد.
در کمال تعجب در شرایطی که بخواهیم سومی گنبد گرانقدر دنیا را به شما معرفی کنیم، می بایست وارد کشور ایران گردیده و خصوصی به زنجان بزنید، به این دلیل که گنبد سلطانیه در‌این شهر، سومی گنبد والا دنیا را در مشت داراست و همین موضوع منجر گردیده تا این جاذبه توریستی و توریسم شهر زنجان محبوبیت بسیار متعددی میان گردشگران و گردش گر ها به دست بیاورد.

نکته ای می بایست بدانید این میباشد که افزون بر آن که از لحاظ طول گنبد سلطانیه تحت عنو ن سو‌مین گنبد گرانقدر عالم محسوب می‌شود، در جمهوری اسلامی ایران نیز رکورد اصلی ترین گنبد آجری تاریخی را نیز داراست.

نکته ای که بایستی به آن اعتنا داشته باشید این میباشد که گنبد سلطانیه الهام نصیب تشکیل داد کلیسای آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد دل فیوره و تاج محل بوده میباشد و در واقع معماران این دو بنای دارای شهرت برای پیاده سازی و تشکیل داد گنبد بنای خویش از گنبد سلطانیه الهام گرفته اند.

در شرایطی که بخواهیم نگاهی به خصوصیات فنی و مهندسی این گنبد ۷۰۰ ساله بیاندازیم می بایست ذکر کرد که سقف این سازه ۱۶۰۰ بدن وزن داشته و در طول همگی همین سال ها فقط ۸ سانتی متر گرد هم آیی نموده است. در صورتی‌که بخواهیم در زمینه‌ی مهندسی فوق العاده ای سازه حرف کنیم بایستی این سازه را با معماری گنبد ایاصوفیه استانبول مقایسه نمایید که تاکنون دو توشه فرو رفته میباشد البته این گنبد در جمهوری اسلامی ایران فقط ۸ سانتی متر گرد‌همایی را تجربیات نموده است. نکته دیگری که در ارتباط با گنبد سلطانیه بایستی به آن دقت داشته باشید این میباشد که‌این سازه اول گنبد دو قالب دنیا میباشد و معمار بقعه فرمانروا سنجر در مرو از این بنا برای پیاده سازی گنبد بقاع الهام گرفته میباشد.
در وقتی که عثمانی ها شهر استانبول امروزی را فتح کرده و به قلمرو اسلامی خود اضافه کردند، در نهایت این کلیسا با دومین گنبد رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد بلندمرتبه فقید تبدیل به مسجد این شهر شد و امروزه نیز از ایاصوفیه به عنوان یکی اصلی ترین مساجد جهان و از گنبد آن به عنوان دومین گنبد گرانقدر فقیه خیال و خاطر می‌گردد.
در کمال تعجب درصورتی که بخواهیم سومین گنبد گران قدر جهان را به شما معرفی کنیم، بایستی وارد ایران شده و محرمانه به زنجان بزنید، چرا که گنبد سلطانیه در این شهر، سومین گنبد گرانقدر عالم را در دست دارااست و همین قضیه سبب ساز شده تا این جاذبه توریستی و گردشگری شهر زنجان محبوبیت بسیار زیادی فی مابین گردشگران و توریست ها به دست بیاورد.

نکته ای بایستی بدانید این هست که علاوه بر آن که از نظر ارتفاع گنبد سلطانیه به عنوان سومین گنبد گران قدر دانا به حساب میآید، در کشور‌ایران نیز رکورد بزرگترین گنبد آجری تاریخی را نیز دارد.

نکته ای که می بایست به آن دقت داشته باشید این است که گنبد سلطانیه الهام قسمت ساخت کلیسای دل فیوره و تاج محل بوده می‌باشد و در واقع معماران این دو بنای پر اسم و رسم برای طراحی و ساخت گنبد بنای خود از گنبد سلطانیه الهام گرفته اند.
در صورتیکه بخواهیم نگاهی به مختصات فنی و مهندسی این گنبد ۷۰۰ ساله بیاندازیم بایستی اعلام‌کرد که سقف این بنا ۱۶۰۰ تن وزن داشته و در حین همه این سال ها صرفا ۸ سانتی متر گردهمایی کرده است. اگر بخواهیم در مورد مهندسی فوق العاده ای بنا کلام کنیم می بایست این بنا را با معماری گنبد ایاصوفیه استانبول مقایسه کنید که تا به امروز دو بار فرو رفته می‌باشد ولی این گنبد در کشور‌ایران صرفا ۸ سانتی متر جلسه را تجارب کرده است. نکته دیگری که در خصوص با گنبد سلطانیه می بایست به آن اعتنا داشته باشید این است که این بنا نخستین شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد گنبد دو پوسته جهان می‌باشد و معمار بقاع شاه سنجر در مرو از این سازه برای طراحی گنبد بقعه الهام گرفته می باشد.

بر اساس نوشته های تاریخی به دوران ۱۰ سال، بیشتراز ۳۰۰۰ پرسنل کوشش کردند تا در نهایت بتواند این بنا را به وجود بیاورند. این بنا از نظر معماری سه طبقه داشته و نمای بیرونی آن از معماری سلجوقی الهام گرفته است. نکته جالبی که باید بدانید این هست که این بنا در قسمت همکف و طبقه اولیه مستطیل شکل بوده البته در طبقه دوم و سوم پلان آن به طور هشت ضلعی تغییر میکند.

یکی از دلایلی که باعث شده تا طبقات بالایی این بنا هشت ضلعی ساخته خواهد شد به خیال و خاطر مباحث مذهبی بوده، چرا‌که در نوبت اول هشت عدد مقدسی بین مسلمانان بوده و همچنین مطابق احادیث مذهبی بهشت هشت درب دارد و این هشت ضلعی از هشت درب بهشت الهام گرفته شد‌ه‌است

هنگام ورود به مسجد باید کفش های خود را درآورید و خرقه ها را ببندید.

آئین را نه صرفا مردم می‌توانند تغییر دهند. در طول تاریخ، مساجد به معابد تبدیل شدند، کنیسه ها به مساجد تبدیل شدند و صومعه های مسیحی بوسیله بودایی ها سکنی گزیدند.

مسجد ماگوکی
این مسجد از قرن دهم تا چهاردهم میلادی ایجاد شده است. این بنا در شهر بخارا ازبکستان و در محل مسجد النبی کوهسنگی مشهد بازار قدیمی قرار دارد که در قدیم ادویه جات و بت ها در آن خرید و فروش میشد. کاوش های باستان شناسی همچنین از یک پناهگاه باستانی بت پرست دراین مکان سخن می کنند. ادبیات محلی می گوید که در محل این مسجد یک صومعه بودایی و سپس محل پرستش زرتشتی ماه وجود داشته است که دوباره به مسجد تبدیل گردیده است. بخارا سابق ترین شهر می باشد آسیای مرکزیو در واقع در فرصت باستان دولت ها بودایی و معابد آتش پرستان وجود داشت. مدتی قبل از ساخت کنیسه، یهودیان بخاری مستقل از مسلمانانی که از آن بازدید می کردند، در این مسجد نماز می خواندند.

کنیسه دل ترانزیتو

سابق ترین کنیسه تولدو شهری در مرکز اسپانیا هست. ساخت 1357. بعداز اخراج یهودیان رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد از اسپانیا، این صومعه تبدیل به صومعه سن بنیتو شد، جایی که شوالیه های سفارش کالاتراوا در آنجا نماز می خواندند و زندگی می کردند. امروز یک موزه است.

مسجد السنه

کنیسه در جبلا که زمانی صومعه متعدد یهودیان یمنی بود، در قرن شانزدهم به مسجد تجدید بنا شد. یاور با مسجد به افتخار ملکه آروا، ویژگی چیره شهر می‌باشد.

ایاصوفیه

کلیسای جامع مسیحی اصلی قرن ها وسطی، یک نشانه امپراتوری بیزانس. در اینجا، در سال 1054، پاتریارک سرولاریوس تکفیر شد و کلیساها تقسیم شدند. بنابراین کلیسای جامع تبدیل به مهم شد کلیسای ارتدکس. مدتی (1204-1261) ذیل حکومت صلیبیون بود. بعداز فتح قسطنطنیه در سال 1453، ایاصوفیه به مسجد تبدیل شد.

کلیسای جامع سویل

بزرگترین کلیسای جامع گوتیک در اروپا، به بازه زمانی صد سال در محل مسجدی در شهر سویا آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد ساخته شد. کلیسای جامع هست کارت تلفنشهر، به ویژه برج اساسی آن - Giralda، نوسازی شده از یک مناره معمولی کشورهای عربیشمال آفریقا. از ساختمان مسلمانان باقی‌مانده هست: یک درگاه تزئین شده با صفحات برنزی، یک حیاط و یک فواره (برای نخسین بار توسط ویزیگوت ها ساخته شد).

مسجد لالا مصطفی پاشا

واقع در قبرس در شهر فاماگوستا. این محل عبادت به سبک گوتیک بالغ در اواخر قرن 13 تا 14 بوسیله نوادگان پادشاهان صلیبی ساخته شد. پس از سال 1571 محل عبادت به مسجد تبدیل شد که به آن مجوس ایاصوفیه می گفتند.

کلیسای جامع شفاعت در ویتبسک

AT اوایل XIXقرن به عنوان یک کلیسای کاتولیک ساخته شد. با این اکنون، قبلاً در میانه قرن بسته شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد شد و به عنوان تجدید بنا شد کلیسای ارتدکس: بر روی گنبدها ساخته شد و نقاشی های دیواری به آن افزوده شد.

کلیسای مایکل فرشته در اسمولنسک

این محل پرستش در اواخر قرن دوازدهم به سبکی بسیار اساسی برای معماری پولوتسک-اسمولنسک ساخته شد. این سبک تحت تأثیر گوتیک اروپایی به وجود آمد و به ساختمان شخصیت \"عجله به سمت بالا\" بخشید.

برای مرحوم آیة‏الله گلپایگانی ، هر وقت مشکلی پیش می‏آمد ، عریضه‏ای می‏نوشت و با گروهی از اصحاب و فرزندان خویش ، به مسجد مقدس جمکران مشرف می‏شد و توسل می‏کرد و رفع نقص‌ می‏شد .

مرحوم آیة‏الله مرعشی، چهل شب چهارشنبه، در مسجد جمکران بیتوته کرد .

آیة‏الله صافی، درباره ی بابا بزرگوارشان، مرحوم آیة‏الله حاج ملا جواد مسجد النبی کوهسنگی مشهد صافی گلپایگانی، نقل فرمودند که ملتزم بود حتی الامکان ، پیاده به مسجد جمکران مشرف خواهد شد .

آیة‏الله حاج سید محمد تقی خوانساری نیز غالبا ، پیاده مشرف می‏شدند .

ختم زیارت عاشورا در مسجد جمکران

در بعد از ظهر زعامت مرحوم آیة الله حاج سید محمد حجت ، قحطی و گرانی مشقت به وجود آمد ، به نحوی که نان سنگک دانه‏ای یک تومان رسید ، در حالی که شهریه‏ طلاب در ماه ، تنها ده تومان بود .

مرحوم آیة‏الله حجت ، چهل بدن از طلاب مهذب و متدین را امر کرد که به مسجد مقدس جمکران مشرف شوند و در پشت‏بام مسجد ، به طور تیم جمعی ، زیارت عاشورا را با صد درود و لعن و دعای صفوان بخوانند و به حضرت موسی بن جعفر علیه السلام و حضرت ابوالفضل علیه السلام و حضرت رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد علی اصغر علیه السلام متوسل شوند و رفع گرانی و نزول باران را از آفریدگار متعال بخواهند .

چهل بدن شاگرد مهذب و متدین ، طبق دستور مرجعیت اعلای تشیع، به میعادگاه عاشقان شرفیاب شدند . پس از ادای نماز تحیت و نماز حضرت بقیة‏الله، ارواحنا فداه، و توسل به زیر مداقه فرمانروای دنیا هستی، به پشت‏بام مسجد رفتند، ختم زیارت عاشورا را ، طبق فرمان آن مرجع وارسته ، اعمال دادند و حوائج‏خویش را با شفیع قرار دادن سه بدن باب‏الحوائج ، به درگاه حضرت احدیت ، عرضه داشتند و مسجد را به قصد قم سوراخ کردند .

روش کهن مسجد جمکران ، از طرف روستای جمکران بود . دسته چهل نفری طلاب، هنوز به ده جمکران نرسیده بودند که درهای عفو و بخشش باز شد و باران بخشش ، سیل‏آسا فرو سرازیر شد و طلاب، مجبور شدند که خرقه‏های خویش را درآورند ، حتی کفش‏های خویش را به دست گرفتند ، از بین سیلاب‏ها عبور کردند .

این واقعه‏ی تاریخی را اولیه توشه، از دانشمند معظم حجة‏الاسلام والمسلمین معلم محمد امین رضوی مالک کتاب بها‏مند تجسم ایفا – که خویش جزء چهل بدن بود – شنیدم .

اکثری از آن چهل بدن، به عفو و بخشش ایزدی پیوسته‏اند ، البته الحمدلله ، برخی از آن آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد ها در قید حیات می باشند که خوا‌نندگان گرامی، می‏توانند از آن ها پژوهش نمایند .

به تازگی ، این ماجرا از لهجه حضرت آیة‏الله حاج سید مهدی اخوان مرعشی و حجة‏الاسلام والمسلمین آقای گل محمدی ابهری ، منتشر شد‌ه‌است [20]

بسیار مطلوب میباشد که مراجع بزرگوار بعد از ظهر ما نیز در خطاها دنیوی و معنوی ، عموم را به مسجد مقدس شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد جمکران و ختم زیارت عاشورا به طور تیم جمعی در آن میعادگاه عاشقان ، فرا خوانند .